ضابطه سال1342 (1963میلادی) برای تعطیل کردن نشریات کم تیراژ تهران ـ اشاره به تاسیس سندیكای روزنامه نگاران ایران ـ تلاشهای برزین، معینیان و همایون

در اجرای آیین نامه دولت وقت که بر پایه و استنتاج از قانون مطبوعات تدوین شده بود، از خردادماه سال 1342 (آخرین روز ماه مه 1963) در شهر تهران، روزنامه هایی که کمتر از 5 هزار نسخه فروش داشتند تعطیل شدند. طبق این آیین نامه، به انتشار هفته نامه ها و مجله های کمتر از 3 هزار تیراژ نیز پایان داده شد. این آیین نامه «تیراژ» را نسخه های به فروش رسیده تعیین کرده بود نه نسخه های به چاپ رسیده؛ درست به صورتی که در استاندارد جهانی تعیین شده است. جمعیت تهران اینک (دهه نخست سده 21) بیش از شش برابر آن سال است؛ لذا طبق این معیار نباید روزنامه کمتر از 30 هزار تیراژ و مجله زیر 18 هزار «نسخه فروش» داشته باشد، حال آنكه گفته شده است كه شمار فروش برخی از چهل روزنامه فعلی تهران (سال 2008) كمتر از این معیار است. تهران دارای 13 روزنامه یومیه ورزشی است (می دانیم كه آیت الله خمینی پس از بازگشت به وطن در سال 1979 انتقاد كرده بود كه رسانه ها در نظام پیشین به جای گزارش های مربوط به نفت و چگونگی هزینه كردن درآمدهای نفتی، آن همه درباره فوتبال می نوشتند و اذهان را از مسائل اصلی كشور منحرف می ساختند). به اظهار اصحاب نظر، در میان ناشران روزنامه های یومیه فعلی تهران «روزنامه نگار حرفه ای (دارای تجربه و تحصیلات كافی در این رشته و بدون داشتن پیشه و اشتغال دیگر)» دیده نمی شود و دارندگان پروانه های آنها اصطلاحا «خودی» هستند و به نوعی از سوبسیدهای دولتی برخوردار می شوند.
در پی اجرای آیین نامه فوق الذكر، دفعتاً شمار روزنامه های شهر تهران سال 1342 (1363 میلادی) به ده روزنامه یومیه کاهش یافت از جمله دو روزنامه به زبان انگلیسی، یک روزنامه به زبان فرانسه و یک روزنامه به زبان عربی. شمار هفته نامه ها نیز به شش عنوان از جمله یک هفته نامه طنز و یک هفته نامه به زبان ارمنی تقلیل یافته بود. مجله های تهران هم به 15 مجله هفتگی، چهار ماهنامه عمومی و 23 مجله تخصصی محدود شده بود که مجله کودکان، بانوان و ورزشی هم در این ردیف بودند.
این آیین نامه در پی انتشار مطالب یک میزگرد ژورنالیستی مرکب از حقوقدانان تدوین شده بود. حقوقدانان در این میزگرد گفته بودند که طبق قانون، آگهی های دولتی مثلاً مزایده و مناقصه ها و اعلان های قانونی (از قبیل احضاریه های دادگاهها و انحصار وراثت) باید در جراید کثیرالانتشار چاپ شود و انتشار آنها در روزنامه های کم تیراژ، ناقض قانون است.
ناشران روزنامه های کم تیراژ قبلاً به تصمیم دولت که در نیمه اول فروردین 1342 (اوایل اپریل 1963) گرفته شده بود اعتراض، و استدلال کرده بودند که بستن روزنامه ها ـ با هرتیراژ ـ عملی مغایر اصل «آزادی بیان و اندیشه» است که پاسخ داده شده بود هرکس بخواهد نظری بدهد می تواند آن را بنویسد و به روزنامه های موجود و رادیو ـ تلویزیون بدهد و یا به صورت آگهی، كتاب و اوراق دیگر به چاپ برساند و طبق تعاریف روزنامه نگاری؛ روزنامه کم تیراژ نشریه ای است خصوصی (شخصی) نه عمومی. به علاوه، دیده شده است که ناشران برخی از این نشریات کم تیراژ در ادارات دولتی اعمال نفوذ می کنند و ....

تصمیم دولت در آن زمان (فروردین 1342)، وضعیت را مخصوصا بر كاركنان تحریریه های کیهان و اطلاعات سخت کرد زیرا مدیران این دو روزنامه که بازار کار را محدودتر از سابق دیدند باهم قرار گذاشتند که در صورت اخراج یک خبرنگار، مترجم و یا نویسنده از یک روزنامه، روزنامه دیگر اورا نپذیرد!. این امر سبب شد که روزنامه نگاران بر تقویت سندیکا پافشاری کنند. در 24 آبان ماه 1341 (نوامبر 1962) این سندیکا پس از تاسیس و عضوگیری، مجمع عمومی تشکیل داده و این مجمع در نشست بزرگ خود در تالار مدرسه فیروزكوهی، «مسعود برزین» روزنامه نگار قدیمی و یک دوره مدیرعامل سازمان رادیو و تلویزیون ایران را به سمت نخستین دبیر انتخاب کرده و روزنامه نگاران امنیت شغلی یافته بودند. برزین (امیر مسعود) كه به عنوان یك ناسیونالیست ایرانی شهرت جهانی داشته است در عین حال مدیر دوره های بازآموزی روزنامه نگاری دانشگاه تهران (آموزش ضمن كار ـ شبانه) بود. وی كه كار روزنامه نگاری را پیش از شهریور 1320 آغاز كرده بود و پس از انقلاب 1357 خانه نشین شده بود پس از نود و یک سال عمر، درآگوست 2010 درگذشت.

در آبان 1341، نخستین مجمع عمومی سندیکای روزنامه نگاران ایران داریوش همایون، ذبیح الله منصوری، لعبت والا، ویکتوریا بهرامی، پرویز آزادی، اسماعیل یگانگی، سیامك پورزند، اسماعیل رایین و هوشنگ پورشریعنی را به عضویت هیات مدیره و «ر. اعتمادی» تنها روزنامه نگار اینوستیگیتیو تاریخ ژورنالیسم ایران را به سمت بازرس هیات مدیره برگزیده بود.
در جریان نخستین انتخابات سندیكای روزنامه نگاران ایران كه گفته شده است تا آن زمان واقعی ترین انتخابات در تاریخ ایران بود، «داریوش همایون» روزنامه نگار ناسیونالیست دیگر و مفسر وقت اخبار بین المللی در روزنامه اطلاعات چند رای كمتر از امیرمسعود برزین كسب كرده بود. «همایون» در انتخابات دو سال بعد، دبیر سندیكا شد. پس از تشكیل سندیكا، ناشر روزنامه اطلاعات نسبت به داریوش همایون و اسماعیل یگانگی كه در ایجاد سندیكا فعالیت شدید داشتند بی مهر شده بود كه هر دو از این روزنامه رفتند و داریوش همایون بعدا با كمك چند روزنامه نگار ناسیونالیست دیگر از جمله دكتر مهدی بهره مند (كه او نیز از كار در روزنامه اطلاعات كناره گیری كرده بود) روزنامه آیندگان را تاسیس و غلامحسین صالحیار را با اینكه یك ژورنالیست چپگرا (كمونیست سابق) بود به سردبیری آن انتخاب كردند. برای مدتی هم صالحیارطرف بی مهری ناشر وقت روزنامه اطلاعات قرار گرفته بود. (داریوش همایون 28 بهمن 1390 = 8 فوریه 2011 در سویس درگذشت. وی متولد 1307 هجری خورشیدی بود.).

به این ترتیب، سندیكای پرقدرت روزنامه نگاران ایران كه چراغ عمر آن برغم بی مهری نظام تازه هنوز كاملا خاموش نشده است توسط ناسیونالیست ها (راست و چپ؛ همایون راست ـ برزین و اعتمادی از مصدقی ها، صالحیار از چپ ها) پاگرفت كه بعدا روزنامه نگاران چپگرا در آن به قدرت رسیدند و عملا قدرت را در آن به دست گرفتند. این سندیكا كه با حمایت نصرت الله معینان وزیر وقت فرهنگ و ارشاد (اطلاعات و جهانگردی سابق) تاسیس شده بود تا به اعتلای ژورنالیسم ایران كمك كند و حامی حقوق حرفه ای روزنامه نگاران در برابر ناشران مطبوعات باشد، همان سندیکایی است که در سال انقلاب (1357) اعلام اعتصاب کرد و کشور به مدت 62 روز مطبوعات نداشت و صدای دولت وقت به گوش نرسید. در این دوره كنترل سندیكا در دست روزنامه نگاران چپگرا (عمدتا كمونیست سابق) بود و ....
محمد بلوری (با تجربه بیش از نیم قرن روزنامه نگاری) آخرین رئیس هیات مدیره سندیكاست كه با كمك محمد حیدری (حیدرعلی)، ایوب كلانتری و دیگران مانع فروپاشی كامل آن شده اند. شمار اعضای قدیمی سندیكا كه هنوز در رسانه های ایران به فعالیت ادامه می دهند از تعداد انگشتان دست تجاوز نمی كند. اعضای همین سندیكا در دهه 1370 به ایجاد روزنامه های همشهری و ایران كمك بسیار كردند.

در قسمت «از دیگران» مقالات درج شده می‏تواند با نظرگاه‏های حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) هم‏خوانی نداشته باشد. مقالات درج شده در این قسمت برای آگاهی‏رسانی و احترام به نظرگاه‏های دیگراندیشان می‏باشند.

---------------------------

از سامانه حزب و صفحه رسمی حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) در فیس بوک دیدن کنید.

---------------------------