بار دیگر بهای دلار در بازار آزاد ارز داخلی رکورد تازه ای بر جای گذشت و به مرز 2700 تومان رسید.هرچند بهای دلار ظرف دیروز و امروز با کاهشی نسبی همراه بود و به حدود 2500 تومان رسید، اما این نوسان شدید بهای دلار و ارزهای معتبر خارجی طی چند روز گذشته در ایران پرسش هایی را برای بسیاری از ایرانیان مطرح کرده است.
باری، بسیاری از خود می پرسند که:

- چرا بهای ارز در کشور به این سرعت بالا میرود و همواره رکورد های تازه ای را پشت سر می گذارد؟

محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی در تازه ترین اظهارات خود پس از تب دلاردر بازار کشور عوامل افزایش شدید و نوسانات دلار در بازار را مجموعه ای از عوامل روانی، سیاسی و اقتصادی می داند که در کنار عوامل منطقه ای به طور هم زمان و با تأثیرات متقابل در بازار ارز بازتاب دارند. اما، وی دلیل اصلی تب بازار دلار را روانی میداند. از این کلی گویی که بگذریم، رئیس کل بانک مرکزی نسبت به دلار و اصولاً ارزی های خارجی نگرشی غیر اقتصادی دارد. وی ارز را یک کالای سرمایه ای محسوب نمی کند و حتی اصرار دارد که در بحث راه افتادن "بورس ارز" ، دلار به صورت کالا تصور نشده و همانند دیگر ابزارهای مشتقات مالی با آن بر خورد گردد. نگرش آقای بهمنی در مکتبی رشد کرده که اختصاص به جمهوری اسلامی دارد و درآن مفاهیم اولیه و بنیادی اقتصادی مانند عرضه و تقاضا رنگ می بازند. ایشان طی سالیان دراز، مستقیماً و یا غیر مستقیم و بدون توجه به شاخص های کلان و متغییرهای اقتصادی با دیگر مسئولان اقتصادی که اکثراً تفکری همانند ایشان داشته، دور یک میز جمع می شدند و قیمت دلار را به طور مصنوعی و فارغ از ملاحظات اقتصادی حاکم بر بازار تعیین میکردند. آخرین شاهکار حضرتشان، تعیین نرخ مرجع دلار به ارزش 1226 تومان است که خود ایشان نیز نمی تواند توضیح بدهد که این رقم را از کجا آورده و رقم هر دلار، 1226 تومان یعنی چه و چه مبنایی دارد؟

همانطور که گفتیم به رسم معمول و با اتکا به درآمدهای نفتی کشور که ذخایر قابل ملاحظه ای از ارز را در اختیار بانک مرکزی و دولت قرار داده ایشان به همراه دیگر مسئولان اقتصادی کشور اقدام به قیمت گذاری دلار کرده است.

در سال های گذشته، به دلیل وفور درآمدهای ارزی دولت و شمول تخصیص ارز برای طیف گسترده ای از کالاها و خدمات، تفاوت چندانی بین نرخ دلار رسمی بانک مرکزی و قیمت دلار در بازار آزاد وجود نداشته است. به طور مثال در سال 1388 قیمت دلار مرجع بانک مرکزی 983 تومان و بهای آن در بازار آزاد کمتر از 1000 تومان بوده است. در سال 1389 در حالی که نرخ دلار رسمی بانک مرکزی 1036 تومان بوده، دلار در بازار آزاد کمتر از 1100 تومان خرید و فروش میگردید. خلاصه کلام آنکه در این سالها تعادلی نسبی بین عرضه و تقاضای ارز در بازار غیر رسمی و آزاد ارز کشور وجود داشته است.

اما، از سال گذشته و به موازات تشدید تحریم های غرب علیه جمهوری اسلامی، دولت تصمیم گرفت که حجم بسیار کمتر و محدودتری از تقاضا را با نرخ ارز رسمی تأمین نماید. در چنین شرایطی حجم قابل توجهی از تقاضای ارزی کشور از محدوده خارج گردید و به بازار غیر رسمی ارز روانه گردید. افزایش تقاضا در بازار آزاد ارز کشور در شرایطی که عرضه ارز در این بازار افزایش نیافته بود و چه بسا به دلایل خروج سرمایه های ارزی بسیاری از ایرانیان کاسته شده بود، عدم تعادل را در بازار ارز به وجود آورد.

توضیح آنکه، پس از انتخابات ریاست جمهوری سال 1389 بسیاری از ایرانیان، کشور را به دلیل فضای سنگین حاکم برآن، انسداد ومحدودیت های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ترک کردند، بسیاری از ایرانیان مقیم خارج از کشور که از زمان دولت اصلاحات رفت و آمدهای خود را به ایران افزایش داده بودند، به دلیل مشابه سرمایه های خود را از ایران خارج کردند. در چنین شرایطی عرضه دلار و ارز های خارجی در بازار آزاد داخلی به طور چشم گیری کاهش یافت.
خوب نتیجه منطقی بسیار روشن است.در بازار آزاد ارز، دلار و یا دیگر ارزها، مانند هر کالای دیگری تلقی شده و تابع قانون عرضه و تقاضا و مفاهیم شناخته شده اقتصادی می باشند.

در شرایطی که تقاضای دلار به شدت افزایش می یابد و عرضه دلار به نحو چشم گیری کاهش می یابد، چه انتظاری غیر از این می توان داشت که قیمت دلار افزایش یابد.

آقای بهمنی از عوامل روانی افزایش بهای دلار در بازار یاد کرده اند. البته ایشان توضیح نداده اند که این عامل روانی تشدید کننده بهای دلار از کجا می آید.
شاید ایشان باز هم در اشتباه باشند. بدیهی است که عامل روانی که بر پایه های ترس شکل میگیرد، تنش زا خواهد بود. اما باید توجه داشته باشیم که عوامل روانی، تا زمانی تداوم خواهند داشت که موضوع و موردی که در افکار عمومی ترس ایجاد می کند، از میان نرفته باشد. چگونه می توانیم به حمله احتمالی نیروهای اسرائیلی و آمریکایی به تأسیسات هسته ای ایران و شعله کشیدن آتش جنگ در کشورمان فکر نکنیم. چگونه می توانیم به کاهش تولید و صادرات نفتی کشورمان که ناشی از تحریم های غرب است و در سال جاری موجب گردیده که 40 در صد از درآمدهای ارزی کشور کاسته گردد، فکر نکنیم. خوب، همه این ها به نحوی ترس ایجاد می کند و عدم اطمینان به کارآیی رهبران سیاسی و اقتصادی کشور در مهار بحران های بر سر راه، ما را پریشان زده و نگران آینده می کند.

نگرانی ما، در شرایطی که به کفایت و کارایی مسئولان اقتصادی و سیاسی حاکم بر کشور باور نداریم، در همه زمینه ها، از جمله زمینه های اقتصادی در رفتار ما بازتاب می یابد. در چنین شرایطی بدیهی است که از خود بپرسیم

- بهای دلار تا کجا بالا میرود؟ 3000 تومان، 4000 تومان و یا بیشتر؟

واما برای دیگران در این زمینه تردیدهای پدید می آید و پرسش هایی مطرح میگردد. مانند آنکه:

- آیا دولت می تواند نوسانات شدید بازار ارز در کشور را کنترل کند؟ آیا، می تواند، ولی ملاحظاتی در کار است و نمی کند؟ یا، شاید، فاقد دانش لازم برای استفاده از ابزار های کنترلی و هماهنگ کننده بر اساس مفاهیم اقتصادی باشد؟

و بالا خره و از همه مهم ترآنکه این نوسانات شدید قیمت دلار و ارزهای خارجی به نفع چه افراد و گروهایی در ایران تمام می شود و ضرر مستقیم آن را چه افراد و گروهایی از ملت پرداخت می کنند؟

در قسمت «از دیگران» مقالات درج شده می‏تواند با نظرگاه‏های حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) هم‏خوانی نداشته باشد. مقالات درج شده در این قسمت برای آگاهی‏رسانی و احترام به نظرگاه‏های دیگراندیشان می‏باشند.

---------------------------

از سامانه حزب و صفحه رسمی حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) در فیس بوک دیدن کنید.

---------------------------