سرزمین ازبكستان:

ازبكستان از ۱۸۰۰ سال پیش از میلاد یك سرزمین آریایی-ایرانی بوده و ساکنان نخستینی ازبکستان را ایرانیان تشکیل می‌دادند. نخستین شهرهایی كه ایرانیان بر پا كردند، بخارا و سمرقند و تاشكند بود. زبان‌های كهن رایج در این منطقه زبان‌های ایرانی سغدی، خوارزمی و پارسی میانه بوده است. هم اكنون هم برخلاف آمار نادرست ۵/۵% دولتی، حدود ۴۰% مردم ازبكستان زبان نیاكانی خود را حفط كرده اند.

فارسی تاجیكی زبان رایج در بخارا، سمرقند، كاسان، نامنگان، خجند، كانیبادام، فرغانه، آهنگران، باغستان، بخش سیر دریا، شهر سبز، كتاب و دره های كفیرنگان و چگانیان است كه دستكم یك سوم جمعیت ازبكستان را تشكیل می دهند كه با جمعیت تاجیك پراكنده در شهرهای دیگر بیش از ۴۰% جمعیت ۳۰ میلیون نفری كشور فارسی زبان هستند ۱ . خط نوشتاری ازبكستان تا ۱۹۲۶، نستعلیق بوده، پس از سلطه شوروی سیریلیك و در سال ۱۹۹۶ خط لاتین جایگزین شد. نوروز مهمترین جشن سالانه مردم است كه نه تنها در شهرهای كهن ایرانی تاشكند و سمرقند و بخارا كه در سراسر كشور، بویژه روستاها با شكوه برگزار می شود. یكی از شش دانشگاه بزرگ كه هخامنشیان در سراسر شاهنشاهی بر پا كردند در سمرقند بوده است.

در دوران باستان، مردم آبادی‌نشین آسیای میانه از قزاقستان به پایین ایرانی بودند و بخشی از كشور ایران را تشكیل می دادند. از سده هفتم میلادی، پس از حمله عرب به ایران و فروپاشی ساسانیان، چند موج از گروه‌های کوچی مغول و تاتار جرات كردند وارد ایرانزمین شوند و در آبادی‌های منطقه رخنه کنند و از جمله در بخش فرغانه سکنی گزینند. در پی آن، حمله مغول صورت گرفت و سپس تیموریان. در پی این تحولات، برخی از ایرانیان ویژگی‌های ترکی کسب کردند، از جمله در سمرقند كه از كانونهای مهم دانشمندان ایرانی بود. ترک تباران ماندگار شدند. علی‌رغم خشونت غیرقابل توصیف مغولان و تاتاریان مهاجم، و روند تاریخی ترکی‌سازی منطقه، شمار زیادی از مردم در منطقه های گوناگون هویت و زبان ایرانی خود را تا به امروز حفظ كرده اند ۲ . یك پژوهش ژنتیك دانشگاه آكسفورد، ازبك ها را آمیخته ای از نژاد ایرانی و مغول اعلام كرد كه این آمیختگی در سده های اخیر روی داده است .۳

در سدهٔ دهم میلادی، ازبکستان كنونی جزو قلمرو سامانیان بود. ازبکستان بعدها به ترتیب بخشی از حکومتهای غزنوی، سلجوقی، خوارزمشاهی، مغول، تیموری و ازبک شد. خاندان شیبانی هم مدت ۴۰۰ سال در ازبکستان حکومت کردند. در سدهٔ نوزدهم میلادی، باختر و شمال ازبکستان زیر سلطهٔ خاندانهای خوارزم، و جنوب ازبکستان جزئی از خاندانهای بخارا بوده‌است. منطقه بخارا و خوارزم در سال ۱۸۶۶ زیر سلطهٔ روسیه درآمدند. در سال ۱۹۲۴، جمهوری سوسیالیستی ازبکستان به عنوان جزئی از اتحاد جماهیر شوروی تشکیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۹۹۱، ازبکستان به استقلال دست یافت.

زندگینامه اسلام كریموف:

اسلام كریموف خود را فرزند عبدالغنی كریم زاده (كریموف) ایرانی، و صنوبر اهل تاجیكستان، معرفی می كند كه هر دو در دفتر كارپردازی فرآورده های كشاورزی در سمرقند كار می كردند. در سال ۱۹۳۶، عبدالغنی برای دزدی های كوچك به پنج سال زندان محكوم شد و تا سال ۱۹۴۱ را در زندان شوروی گذراند. اسلام در سال ۱۹۳۸ بدنیا آمد. در سالهای ۳۸-۱۹۳۷ قحطی بزرگ و گرسنگی مردم در شوروی، مادرش صنوبر را وادار كرده بود كه برای فراهم كردن خوراك خود و فرزندانش در برابر خواسته مدیر خود، اسحاق میرسكاندوف، كه رییس شوهرش هم بود، تسلیم شود. میرسكاندوف از یك خانواده یهودی و یكی از بازرگانان بزرگ و پرنفوذ سمرقند بود. یك عضو دیگر این خانواده، بوریس (باروخ) كاندوف، اهل سمرقند، اكنون رییس كنگره یهودیان بوخاری در ایالات متحده و كانادا است. همه اهالی سمرقند می دانستند كه اسلام (اسحاق) كریموف فرزند میرسكاندوف است.

آبروریزی خانوادگی برای عبدالغنی تحمل ناپذیربود، ولی عبدالغنی پس از كتك زدن زیاد همسرش، سرانجام او را بخشید به شرط اینكه اسلام را به یتیم خانه سمرقند بسپارند. پس از حمله آلمان نازی به شوروی و پر شدن یتیم خانه از كودكان، در سال ۱۹۴۲، عبدالغنی به این باور رسید كه در این ماجرا خود كودك گناهی نكرده و راضی شد اسلام به خانه بازگردد. پس از جنگ، در ۱۹۴۵، اسلام دوباره به یتیم خانه فرستاده شد. این بار به این دلیل بود كه كودك ۷ ساله، نسبت به فرزندان دیگر عبدالغنی (عباد و كوندوز) روز بروز خشن تر و بیرحم تر رفتار می كرد، از همسایگان می دزدید و كودكان آنان را بیرحمانه كتك می زد. در ۸ سالگی، اسلام در بازار سمرقند، به "دزد خربزه" شهرت یافته بود. در دبیرستان، اسلام دختران همكلاس خود را بیرحمانه می زد و آموزگاران را با چاقو تهدید می كرد كه به او نمره پایین ندهند. نمره های او معمولا ۲ و ۳ بود، و برخلاف ادعایش در زندگینامه، هرگز كسی به او مدال طلا نداد. به این ترتیب اسلام وارد پلی تكنیك تاشكند شد. پس از دانشكده، كاریابی بعلت سابقه اش بسیار دشوار بود و حتا حزب كمونیست هم او را به دلیل زندانی بودن پدرش نپذیرفت. او نام عبدالغنی یویچ را به نامش افزود و پدرش را سخت برای زندانی شدنش بجرم دزدی كتك زد. از آن پس روابط او با خانواده قطع شد.

اسلام در سال ۱۹۶۴ با ناتالیا پترونا كوچمی ازدواج كرد كه كمك زیادی به پیشرفت او كرد. با وجود این، دو سال بعد او را طلاق داد و با تاتیانا اكبرونا (از پدر تاجیك و مادر یهودی) ازدواج كرد. تاتیانیا با كمك یكی از خویشان خود كه هموند شورای مركزی حزب كمونیست شوروی بود، اسلام را با سمت كارشناس ارشد در اداره برنامه ریزی دولت ازبكستان به استخدام درآورد، و پس از مدت كوتاهی معاون آن اداره شد. در ۱۹۸۳، وزیر دارایی و معاون شورای وزیران، و در ۱۹۸۴رییس اداره برنامه ریزی ازبكستان شد. در ۱۹۸۶، دبیر اول حزب كمونیست استان كاشكاردیا، و با تلاشهای بی وقفه همسرش و یاری كودرات آخمدوف و شكرالله میرسعیدوف دو عضو حزب كمونیست ازبكستان، اسلام در سال ۱۹۸۹ به مقام دبیر اولی كمیته مركزی حزب كمونیست ازبكستان رسید. نخست میخائیل گرباچف به علت پیشینه ناخوشایند وی، از تایید او در این مقام خودداری كرد كه كریموف را بسیار افسرده كرد و سنگینتر از همیشه به الكل روی آورد؛ و چنان پرخاشگر شد كه دوستانش جرات نزدیك شدن به وی را نداشتند. چند روز بعد، همسر كریموف توسط یاكوولوف میانجیگری كرد و گرباچف را راضی به این انتصاب نمود.

ریاست جمهوری اسلام كریموف:

در سال ۱۹۹۰، به علت ناتوانی رییس جمهور وقت، رفیق نیشانوف، در حل درگیری های قومی در منطقه فرغانه، حزب كمونیست كریموف را به ریاست جمهوری سوسیالیستی ازبكستان انتخاب كرد. روش كریموف برای پایان دادن به تظاهرات كشتار بیرحمانه بود. طبق گزارش سرگرد پلیس مخفی، اكرم یاكوبوف، كه به غرب پناهنده شد، هزاران نفر در آبدیجان كه در پشتیبانی از ۲۳ كاسب معترض كه مطابق معمول به افراطگرایی اسلامی متهم و زندانی شده بودند به خیابانها آمدند. كریموف دستور شلیك به جمعیت را داد و تا پایان روز حدود ۱۵۰۰ نفر از جمله زنان و كودكان كشته شدند. یك جمعیت ۴۰۰ نفری را بسوی میدان بوبور كه آنرا با زره پوشهای ارتش محاصره كرده بودند راندند و از آنجا به خیابان چولپون كه ته آن را بسته بودند. آنگاه جمعیت را به رگبار گلوله بستند و همه را كشتند ۴ . ماموران امنیتی به زخمیانی هم كه هنوز در خیابانها افتاده بودند شلیك كردند. پانصد جسد از مردان به مرده شویخانه برده شد، و صدها زن و كودك مقتول دیگر ناپدید شدند كه بعدها معلوم شد همه را شبانه در گورهای دسته جمعی دفن كرده بودند. شش سال پیش از آن، كریموف هنگامی كه یك اتوبوس دزدیده شده بود، گفته بود كه برای حفظ نظم در كشور حاضر است دویست سر را از تن جدا كند، حتا اگر پسر خودش باشد.

چهار ماه پس از فروپاشی شوروی، در شهریور ۱۳۷۰ (۱۹۹۱)، كریموف با اكراه استقلال ازبكستان را اعلام كرد و در انتخابات دیماه همان سال، با تبلیغات گسترده دولتی و با سخت كردن شرایط نامزدی و جلوگیری از شركت حزبهای رقیب و رهبران مطرح جامعه ازبكستان در انتخابات، و تقلب فاحش در خوانش رای مردم، با ۶۸% رای به ریاست جمهوری ازبكستان انتخاب شد. در این انتخابات، آنان كه در رقابت با او نامزد شده بودند یا ناپدید شدند و یا از كشور گریختند. در ۱۹۹۵، رفراندومی برای تداوم مدت ریاست جمهوریش تا سال ۲۰۰۰ براه انداخت. در انتخابات سال ۲۰۰۰، او با ۹/۹۱% رای برنده انتخابات شد. عبدالعزیز جلالف كه رقیب او در این انتخابات بود، خودش اعتراف كرد كه او یك نامزد نمایشی بوده و خودش هم به كریموف رای داده است. با وجود ممنوعیت بیش از دو دوره ریاست جمهوری در قانون اساسی ازبكستان، كریموف در سال ۲۰۰۷ هم خود را نامزد كرد و با ۱/۸۸% رای برنده شد. هر سه رقیب انتخاباتی او در سخنرانی ها فقط مدح كریموف را می كردند.

ریاست جمهوری كریموف یكی از مستبدترین و خشن ترین حكومت ها در غرب آسیا است. هرگونه فعالیت سیاسی یا مدنی را به بهانه حفظ هویت ازبك و سكولاریسم، ممنوع و از شكل گیری ائتلاف های سیاسی جلوگیری كرده است. برای حذف هر گونه مخالفت یا رقابت، فقط سازمانهای مردم نهاد دولتی و اتحادیه هایی كه توسط دولت اداره می شوند اجازه فعالیت دارند. دانشگاهها فقط حق دارند در راستای شكل دهی ذهن كودكان و آموزش مهارت های لازم برای كشور و نه در مواردی كه برای رشد یك جامعه مدنی بكار می رود تدریس كنند. برای جلوگیری از فعالیت سازمانهای اسلامی، قانون "آزادی وجدان و سازمانهای مذهبی" را تغییر داد و ساخت مسجد را با مقررات بسیار سخت محدود كرد. یك اقدام نافرجام ترور او در مهر ۱۳۷۸ (۱۹۹۹)، این مقررات را سخت تر نمود. با وجود هویت فرهنگی و تاریخی ایرانی ازبكستان، دولت زبان فارسی را منع و بخش عمده ای از آثار علمی، هنری و ادبیات فارسی زبان در كتابخانه های ازبكستان را نابود كرده است . ۵

كریموف شمار بسیار زیادی از مخالفان را به زندان انداخته (دستكم ۷ هزار نفر) و جمع كثیری ناپدید شده اند. سفیر انگلستان (۴-۲۰۰۲) در گزارش خود به خفقان و سانسور شدید، قتل های سیاسی، آدم دزدی، دستگیری ها و شكنجه و تجاوز گسترده رژیم كریموف و فساد عمیق و همه گیر و بطور كلی تخلفات فاحش حقوق بشری در دستگاه حكومتی او اشاره كرده است .۶ سازمان ملل هر ساله شكنجه در سیستم قضایی ازبكستان را سازمان یافته، سیستماتیك و گسترده گزارش كرده است .۷ مجله امریكایی "پارید" برای چند سال متوالی، كریموف را به عنوان یكی از بدترین دیكتاتورهای جهان، به علت سانسور رسانه ها، انتخابات قلابی و شكنجه معترضان، معرفی نموده است .۸ با وجود اینكه قانون اساسی ازبكستان سانسور رسانه ها را ممنوع كرده (ماده ۶۷)، آزادی بیان را تضمین كرده (ماده ۲۹)، نزدیك به همه رسانه ها متعلق به دولت هستند و رسانه های آزاد حق هیچگونه مخالفت یا انتقاد را ندارند و اداره "بازرسی و كنترل كشور" در تاشكند همه محتویات رسانه ها را به شدت سانسور می كند و تنها سرور اینترنتی دولتی به نام "اوزپاك" همه سایتهای خارجی را فیلتر می كند.

در سیاست خارجی، كریموف اجازه بازكردن سفارتخانه در تاشكند را به كشورهای زیادی نداده و فقط سیزده سفارتخانه كه سه تای آن كشورهای غربی هستند در آنجا حضور داشته اند. در سال ۱۳۸۱، به عنوان متحد امریكا برای جنگ علیه طالبان در افغانستان برگزیده شد و پایگاه كارشی-خاناباد را در اختیار ۸۰۰ نظامی امریكایی گذاشت. ولی وقتی امریكا وی را برای كشتار تظاهرات كنندگان در آندیجان سرزنش كرد، وی از امریكا خواست كه پایگاه را تخلیه كند. امریكا پایگاه كارشی-خاناباد را در تیر ۱۳۸۴ (۲۰۰۵)، ترك كرد.

مجله سیاست خارجی امریكا كه سالانه دیكتاتورها را ارزیابی می كند، كریموف را یكی از ارازل واوباشی می خواند كه از زمان شوروی در ازبكستان با مشت آهنین حكومت می كند. او هرگونه حزب سیاسی مخالف را ممنوع و حدود ۶۵۰۰ نفر را با برچسب تروریست اسلامی زندانی كرده است. همه مخالفان و منتقدان او "تروریست اسلامی" هستند. آنان شكنجه می شوند و حتا دستكم دو نفر را زنده در آب جوش پخته اند. در خیزش آبدیجان صدها تظاهركننده مسالمت آمیز را قتل عام كرده است .۹

رشد فساد در ازبكستان چشمگیر است، بطوریكه شاخص فساد اداری از رتبه ۱۳۷ میان ۱۵۹ كشور در سال ۲۰۰۵، به رتبه ۱۷۵ میان ۱۷۹ كشور در ۲۰۰۷، یعنی جزو پنج تای فاسدترین، رسید. درآمد صادرات طلا و پنبه و ذرت و گاز میان شمار اندكی از خودی های حكومت تقسیم می شود و برای ملت حاصل چندانی ندارد .۱۰ دختر بزرگ او، گلنار كریموف، مشاور سفیر ازبكستان در روسیه، یكی از ثروتمندترین شخصیت های كشور و مالك بزرگترین سیستم تلفن همراه و بزرگترین كارخانه سیمان كشور و شماری كلوب های شبانه است. ثروت خانواده كریموف بین ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار تخمین زده می شود.

چشم انداز آینده:

دیكتاتوری خشن و فاسد ازبكستان، اسلام كریموف، نمی تواند برای مدت زیادی پایدار باشد. رفتار وحشیانه او با مردم ازبكستان، ترویج فساد فزاینده و قومگرایی تبعیض آمیز، در چارچوب فرهنگ ایرانی نمی گنجد. ما می خواهیم با دولت و مردم ازبكستان همانند هزاران سال گذشته دوست باشیم، همراه باشیم، همكاری داشته باشیم و برای پیشرفت و سعادت ملت های یكدیگر تلاش كنیم. با وجود چنین حكومتی در گستره تاریخی و فرهنگی ما، فقدان آزادی برای مردم ازبكستان، دست یافتن به دوستی و همكاری سازنده ناممكن است. ما باید برای دستیابی مردم ازبكستان به حقوق مدنی و بشری خود یار و در كنار آنان باشیم. ما این كار را خواهیم كرد، و پیش بینی می كنیم كه روند سرنگونی حكومت كریموف بزودی آغاز خواهد شد. مردم ازبكستان می توانند روی مردم ایران حساب كنند. همه دیكتاتورهای كشورهای واقع در گستره تاریخ و فرهنگ ایران زمین باید جای خود را به سامانه های مردم سالار بدهند و حق گزینش آزاد مردم به رسمیت شناخته شود.

ما پیشنهاد كرده ایم كه در ازبكستان، همانند افغانستان، جبهه ملی ازبكستان برای پیشبرد روند دموكراسی خواهی و حقوق بشر، سازماندهی شود. جبهه ملی ایران از هرگونه كمك نرم افزاری و معنوی در این راستا كوتاهی نخواهد كرد، صدای ملت تحت ستم ازبكستان را به سراسر جهان خواهد رساند و از رهبران آزادیخواه و دموكرات مخالف نظام حاكم پشتیبانی خواهد كرد.

كورش زعیم

هموند شورای مركزی جبهه ملی ایران

۱ آبان ۱۳۹۱


--------------------------------------------------------------------------------

[۱] Richard Foltz, The Tajiks of Uzbekistan, Central Asian Survey, 15(2), 1996.

[۲] اتسويوكي اكابه، پژوهشگر آسياي ميانه

[۳] Tatjana Zarjal et al., “A Genetic Landscape Shaped by Recent Events: Y-Chromosomal Insights into Central Asia”, American Journal of Human Genetics, 3, 466-482.

[۴] Andijan Refugee Report on 2005 Massacre by Government Forces, Eurasia.net, 2010.

[۵] Minorities at Risk Report, Feb. 21, 2010.

[۶] Craig Murray, “Murder in Samarkand”, 2006

[۷] Civil and Political Rights, including the questions of torture and Detention, United Nations Economic and Social Council

[۸] The World’s worst Dictators -2007, Parade.com. Retrieved 2012.

[۹] Foreign Policy.com, The Worst of the Worst, July-August 2010.

[۱۰] Gary Thomas, New Report Paints Grim Picture of Uzbekistan, VOA, 16 Feb. 2006.

در قسمت «از دیگران» مقالات درج شده می‏تواند با نظرگاه‏های حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) هم‏خوانی نداشته باشد. مقالات درج شده در این قسمت برای آگاهی‏رسانی و احترام به نظرگاه‏های دیگراندیشان می‏باشند.

---------------------------

از سامانه حزب و صفحه رسمی حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) در فیس بوک دیدن کنید.

---------------------------