جنبش فلسطینی حماس و جمهوری اسلامی ایران، متحدان راهبردی سابق، این روزها دچار اختلاف شده‌اند. محور این اختلاف، نگرش متفاوت حماس و ایران به بحران خونین دو ساله در سوریه است. سوریه که طی ۲۵ سال گذشته حلقه وصل حماس و جمهوری اسلامی بوده، حالا به نقطه فصل و جدایی آنها تبدیل شده است.

حماس از بدو تاسیس در سال ۱۹۸۷ مورد حمایت راهبردی جمهوری اسلامی ایران بوده است .در سال ۱۹۸۷ که انتفاضه اول شروع شد، ایران به حماس نوپا به عنوان بدیلی مناسب برای فتح نگاه می کرد که برخلاف تمایل ایران به تدریج از مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل دست شسته بود.

سال ۱۹۹۳ که یاسر عرفات، رهبر فتح پس از امضای توافقنامه اسلو به اراضی فلسطینی برگشت و منادی مذاکره و توافق سیاسی با اسرائیل شد ، ایران ،بر حمایت‌های خود از حماس افزود.

دراواخر دهه ۱۹۹۰ که اردنی ها خواهان خروج رهبران حماس از خاک خود شدند و رهبران حماس در نهایت به دمشق رفتند، ایران در کنار سوریه به مهمترین حامی نظامی-تسلیحاتی ویکی از مهمترین حامیان مالی حماس تبدیل شد. حمایتی که در جنگ ۲۰۰۸ و جنگ اخیر، از عوامل پایداری حماس در برابر حملات سنگین هوایی و زمینی اسرائیل به شمار می رفت.

دوری از دمشق

با وجود چنین سوابقی از اتحاد وهمکاری، حالا راه حماس و ایران بر سر تحولات سوریه در حال جدا شدن از یکدیگر است. به نظر می‌رسد حماس قصد دارد خود را با تحولات خاورمیانه بعد از بهار عربی هماهنگ کند و یکی از ابعاد تحولات بهار عربی، قیام مردم سوریه علیه دولت این کشور و سقوط احتمالی حکومت بشار اسد است.

اهمیت این موضوع برای حماس در این است که بازیگران اصلی جهان عرب (مصر، اردن، عربستان و قطر ) و ترکیه به عنوان بازیگر غیر عربی در حالی خواهان سقوط دولت بشار اسد هستند که حماس در معادلات درون فلسطینی و فلسطینی - اسرائیلی به حمایت این قدرتها یا تعامل با آنها نیاز دارد.

حماس که ۱۳ سال (۱۹۹۹-۲۰۱۲) دفترش در دمشق بوده و مورد حمایت نظامی، مالی و سیاسی دولت سوریه بوده است، درآغاز نا آرامی های داخلی سوریه، موضع بی طرفی گرفت ولی حالا از قیام مردم سوریه حمایت می کند. نماد این سیاست، به دست گرفتن پرچم مخالفان سوریه توسط خالد مشعل، رئیس دفتر سیاسی حماس درمراسم بیست و پنجمین سالگرد تاسیس این جنبش در غزه بود. مشعل در سخنرانی خود در این مراسم در غزه اعلام کرد "حماس جزء هیچ محوری نبوده و نیست، نه محور سوریه و نه ایران."

در چارچوب این سیاست، حماس مانند گروه احمد جبرئیل ( جبهه خلق برای آزادی فلسطین - فرماندهی کل )در کنار ارتش سوریه، علیه مخالفان بشار اسد رییس جمهوری سوریه قرار نگرفت، بلکه دفتر خود را از دمشق به قاهره منتقل کرد و رهبران حماس نیز از سوریه خارج شدند.

نزدیکی به قاهره

بعد از وقوع بهار عربی، حماس به همان سرعتی که از سوریه دور شده به مصر نزدیک‌تر شد. پیش از تحولات بهار عربی، دولت حسنی مبارک اگرچه به گروه فتح به رهبری محمود عباس (ابومازن ) نزدیک تر بود تا حماس، اما گروه حماس نیز در دوران مبارک، دارای روابط پایداری با حکومت مصر به ویژه دستگاه اطلاعاتی این کشور( و عمر سلیمان رئیس آن) بود که مسئول پرونده مناطق فلسطینی در دولت مبارک به شمار می رفت.

بعد از سقوط مبارک و روی کار آمدن دولت تحت کنترل اخوان المسلمین، روابط حماس و مصر به دلیل ریشه ها و تمایلات اخوان المسلمینی حماس تقویت شده است.

حماس طرفدار استراتژی مبارزه مسلحانه است و مصر اگرچه قرارداد صلح با اسرائیل امضاء کرده اما با حمایت سیاسی و دیپلماتیک از حماس و مهیا کردن کمک های لجستیکی و تدارکاتی به نوار غزه و نیز عدم سخت گیری در مورد ارسال غیر قانونی سلاح از صحرای سینا به نوار غزه، در عمل به ادامه حیات و ماندگاری مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل توسط حماس و سایر گروههای مسلح فلسطینی در نوار غزه کمک کرده است.

ایران و حماس؛ همکاری وانتقاد

همین موضوع یعنی کمک مستقیم و غیر مستقیم به مقاومت مسلحانه در برابر اسرائیل نیز، مهمترین حلقه وصل حماس و جمهوری اسلامی ایران به شمار می رود. اما برخلاف مصر، ایران معتقد به کمک آشکار و علنی به گروههای مسلح معتقد به مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل از جمله حماس است. سیاستی که به طور علنی از سوی مقامات ایران اعلام شده است. به همین دلیل به رغم اینکه ایران به عنوان حامی اصلی حکومت بشار اسد، از موضع حماس در مورد تحولات سوریه رنجیده خاطر به نظر می رسد و حماس نیز متقابلا منتقد حمایت های ایران از بشار اسد است، ولی اشتراک نظر جمهوری اسلامی ایران و حماس بر سر ادامه مبارزه مسلحانه با اسرائیل، آنها را همچنان کنار یکدیگر نگه داشته است.

حماس همچنان به حمایت های مالی و تسلیحاتی ایران نیاز دارد و در مقابل، ایران به حماس به چشم یک اهرم فشار علیه اسرائیل و نیز سایر بازیگران مخالف مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل در خاورمیانه می نگرد.

در چنین چارچوبی، تا زمانی که دشمنی ایران و حماس با اسرائیل ادامه داشته باشد و هر دو معتقد به مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل باشند، احتمال تغییر اساسی در همکاریهای راهبردی ایران و حماس در مساله اسرائیل، حتی با فرض تغییر حکومت در سوریه، مشکل به نظر می رسد. ضمن اینکه آنچه که رابطه بین ایران و حماس را تقویت می کند، اشتراک نظر دو طرف در انتقاد از خط مشی گروه فتح به ریاست ابومازن در مقابل اسرائیل و آمریکا است.

در قسمت «از دیگران» مقالات درج شده می‏تواند با نظرگاه‏های حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) هم‏خوانی نداشته باشد. مقالات درج شده در این قسمت برای آگاهی‏رسانی و احترام به نظرگاه‏های دیگراندیشان می‏باشند.

---------------------------

از سامانه حزب و صفحه رسمی حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) در فیس بوک دیدن کنید.

---------------------------