علاوه بر مشکلات جاری اقتصادی که بعید به نظر می رسد در سال آینده رفع شوند، ایران احتمالا در سال ۲۰۱۳ با سه بحران مواجه خواهد شد. اولین بحران احتمال بروز ناآرامی های عمومی پیرامون انتخاب رئیس جمهور بعد از احمدی نژاد است که برای سه بار متوالی نمی تواند کاندیدای ریاست جمهوری شود. بحران دوم احتمال از کار افتادگی یا مرگ علی خامنه ای رهبر ایران است که ممکن است منازعات دستیابی به قدرت پس از او زمینه را برای ناآرامی های عمومی فراهم کند. بحران سوم احتمال وخیم تر شدن بحران هسته ای ایران و حمله نظامی آمریکا یا اسراییل (یا هر دو) به منظور جلوگیری تهران از دستیابی به سلاح هسته ای است.

انتخابات آتی ریاست جمهوری ایران برای ۱۴ ژوئن ۲۰۱۳ زمان بندی شده است. رهبری جمهوری اسلامی ایران به شدت درصدد است از بروز جنبش های اجتماعی همانند آنچه که در واکنش به اعلام ناباورانه پیروزی احمدی نژاد با فاصله بسیار از سایر رقبا در ژوئن سال ۲۰۰۹ اتفاق افتاد جلوگیری کند. در همین راستا مقررات سفت و سخت تر جدیدی به منظور اعمال کنترل روحانیون برای تایید صلاحیت کاندیداها احتمالا به اجرا گذاشته خواهد شد به نحوی که حتی افرادی از داخل رژیم - که مهمترین نمونه آن خود احمدی نژاد است – در این زمینه اعتراض کرده اند. در این صورت اگر کسانی کاندیدای نهایی خواهند بود که توسط رژیم تایید صلاحیت شده اند، جامعه ایران ممکن است کل فرایند انتخابات ریاست جمهوری را نامشروع تلقی کند.

سقوط رهبران دیرینه تونس، مصر، لیبی و یمن (و احتمالا سوریه تا نیمه ۲۰۱۳) مصداق بارزی از آنچه که جنبش های عمومی می توانند به آن دست پیدا کنند را ارایه می کند. با اتکای همین الگو جامعه ایران می تواند تلاش های هماهنگ تری را در واکنش به نتیجه نامشروع انتخابات در سال ۲۰۱۳ در مقایسه با آنچه در سال ۲۰۰۹ به پیش برد به عمل آورد.

به علاوه، خامنه ای که از سطح قدرت بالاتری نسبت به رئیس جمهور ایران برخوردار است در ابتدای سال ۲۰۱۳ هفتاد و سه ساله خواهد شد. این سن به طور خاص سن بالایی نیست و او احتمالا می تواند حتی یا یک یا چند دهه دیگر هم حکمرانی کند (آیت الله خمینی، رهبر پیش از او در سن هشتاد و شش سالگی فوت کرد). اما اگر علیرغم آنچه که خود او هم تکذیب می کند، گزارش های مبنی بر ضعف سلامتی او واقعیت باشد این احتمال وجود دارد که او از کار افتاده شده و یا حتی زودتر از آنچه انتظار می رود فوت کند. برخلاف آنچه که در سال ۱۹۸۹ اتفاق افتاد و خامنه ای پس از مرگ خمینی به مقام رهبری دست یافت هنوز معلوم نیست که چه کسی جایگزین خامنه ای خواهد شد.

آمریکایی ها می خواهند از تنش های خاورمیانه اجتناب کنند

از آنجائیکه احمدی نژاد یک روحانی نیست صلاحیت کسب مقام رهبری را مانند بسیاری از غیرروحانیون نخواهد داشت. حتی اگر رئیس جمهور بعدی یک فرد روحانی باشد ممکن است نهاد رهبری او را برای مقام رهبری تایید نکند.

با توجه به اهمیت موقعیت رهبر، ممکن است جنگ قدرت در این مورد به سادگی برافروخته شود و به علاوه انتخاب فردی با عدم مقبولیت عمومی می تواند منجر به مخالفت های عمومی شود زیرا از نظر آنها این شخص غیرمنتخب مردم بر سایر مقاماتی که منتخب مردم هستند اعمال قدرت می کند.

از سوی دیگر دستیابی به توافق با گروه ۱+۵ در مورد موضوع هسته ای در سالی که انتخابات ریاست جمهوری و احتمالا انتقال رهبری وجود خواهد داشت (یا افزایش منازعات سیاسی داخلی در این مورد) دشوار خواهد بود. در ضمن اقدامات در مورد برنامه های مختلف هسته ای ایران حتی به دلیل فرایند طولانی مدت اقدامات اداری ادامه خواهد داشت. افزایش ناامیدی از طولانی شدن این فرایند ممکن است اسراییل یا آمریکا را ترغیب به حمله نظامی کند. با این توجیه که این اقدام تنها راه جلوگیری ایران از دستیابی به سلاح های هسته ای است. البته این اقدام عواقب بی شماری هم برای سیاست داخلی ایران و هم برای روابط بین الملل در سطح عام خواهد داشت.

از بین این سه بحران، بحران انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۳ که از هم اکنون زمان بندی آن نیز معین شده محتمل تر است. احتمال بروز منازعه نظامی بر سر برنامه هسته ای ایران بستگی به تصمیمات اتخاذ شده در واشنگتن و اورشلیم دارد در حالیکه احتمال بروز بحران برای تعیین مقام رهبری بعدی بستگی به وضعیت سلامتی آیت الله خامنه ای دارد. اما پرسش اصلی در مورد بحران های احتمالی این است که این بحران ها چه تاثیری بر قدرت و ثبات رژیم جمهوری اسلامی خواهد داشت.

شورش های سیاسی داخلی منتج از واکنش منفی عمومی به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در ایران می تواند به شدت مشروعیت رژیم اسلامی را تضعیف کند و حتی منجر به سقوط آن با فرایند مشابهی مانند جنبش های بهار عربی شود. واکنش منفی عمومی نسبت به انتخاب رهبر آینده به دلیل از کار افتادگی یا مرگ خامنه ای می تواند به طور مشابهی مشروعیت رژیم را تضعیف کند. در مقابل و علیرغم میل باطنی واشنگتن و اورشلیم – حمله نظامی آمریکا یا اسراییل و یا هر دو به ایران به منظور جلوگیری ایران از دست یابی به سلاح های هسته ای می تواند احساسات ملی گرانه ایرانیان را تقویت کرده و حمایت عامه ایرانیان از رژیم را افزایش دهد.

البته احتمال دارد که یک، دو یا هر سه این بحران ها در سال ۲۰۱۳ اتفاق بیافتد. در عین حال این احتمال وجود دارد که تهران در واکنش به اعتراض عمومی به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۳ (و احتمالاً بحران پیرامون انتخاب مقام رهبری) بحران هسته ای را تشدید کند تا به این ترتیب مخالفت دمکراتیک مردم ایران را به این بهانه که مورد حمایت آمریکا است بی اعتبار کند.

این فرایندی است که ممکن است در پاسخ به حمله نظامی از طرف آمریکا یا متحد آن اسراییل اتفاق بیافتد. اینکه چنین اقدامی در زمان تشدید مخالفت های داخلی در مقابل رژیم موفق خواهد بود قابل پیش بینی نخواهد بود. گرچه، انتظار می رود تهران از تشدید تنش های بین المللی در مورد برنامه هسته ای به عنوان بهانه ای برای فرو نشاندن مخالفان داخلی بهره برداری کند. دولت های غربی به ویژه آمریکا که نگرانی عمده آنها جلوگیری ایران از دستیابی به سلاح هایی هسته ای بوده است این موضوع را به دقت بررسی خواهند کرد که چگونه سیاست های آنها در این مورد، بحران مشروعیتی را که جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۳ با آن مواجه خواهد شد تحت تاثیر قرار می دهد.


* گزارش ویژه تحلیلی مارک کاتز / در: خبرگزاری سی ان ان

ترجمه : پارسا آزاد

*مارک کاتس استاد علوم سیاسی و مدیریت دولتی دانشگاه جرج ماسون و نگارنده «زندگی بدون باخت: جنگ علیه تروریسم پس از عراق و افغانستان» است.

در قسمت «از دیگران» مقالات درج شده می‏تواند با نظرگاه‏های حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) هم‏خوانی نداشته باشد. مقالات درج شده در این قسمت برای آگاهی‏رسانی و احترام به نظرگاه‏های دیگراندیشان می‏باشند.

---------------------------

از سامانه حزب و صفحه رسمی حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) در فیس بوک دیدن کنید.

---------------------------

هموطن

دوست عزیز متشکر از مقاله ی شما؛
مطلب شما هر چند در ایستا با ارزش میباشد ولی فاقد نشانه ی از مواجهه شدن با ایستاهای نامبرده است
در وضعیت کنونی مقالاتی که نشانه ی از برون رفت ا هر چند ناپخته؛ در بر داشته باشند در خور اهمیت هستند
ما احتیاج به همفکری برای برون رفت از وضعیت حال داریم
دوستدار و هموطن شما

December 29, 2012 11:44:10 PM
---------------------------