بررسی درباره ﻳ سکولاريزم برای ﻳ ايرانيان پيوسته با يک پرسش ﻳ سرنوشت‏ساز همراه است:
آيا واکافتن (to analyse) ﻳ سکولاريزم در اروپا، به‏ويژه دريافتن ﻳ فرآيند ﻳ گسترش و چيرگی ﻳ آن در هَمبودْمان (جامعه) ﻳ اروپايی، می‏تواند الگو ای برای ﻳ بَرنهادن (مقرر ساختن) ﻳ سکولاريزم در همبودمان ﻳ ايران باشد؟

هَمسنجی (فرآيند ﻳ مقايسه) ﻳ سرسری ﻳ اسلام و مسيحيگری
برخی کارشناسان چنين می‏بُرهانند که آری، زيرا دين ﻳ مسيحی، که سکولاريزم ﻳ اروپايی کاميابانه با آن دست و پنجه نرم کرده، همانند ﻳ اسلام از خانواده ﻳ دين‏ها ﻳ ابراهيمی بوده و داده‏ها ای نزديک با آنچه اکنون در همبودمان‏ها ﻳ اسلامی برپا ست، در اروپا بَر ايستانده (استقرار داده) بوده است. ازاينرو، چنانچه مسيحيان توانستند سکولار شوند، ايران هم خواهد توانست.
البته پرسش در همين جا است، که آيا «نشانه‏ها ای از همانندی» بس است برای ﻳ آنکه سرنوشت ﻳ گُبالِش (تکامل) ﻳ هر دو دين و همبودمان‏ها ﻳ آغشته به آنها را يکی پنداشت؟
اگر به هر کدام از همانندی‏ها ﻳ نشان‏رفته ژرف‏تر نگريسته شود، در همان زمينه جُدبود (تفاوت)‏ها ﻳ آشکار ای ميان ﻳ مسيحيگری و اسلام يافته می‏شوند. نويسنده بر اين باور است که جدبود‏ها چنان ژرف و بنيادمند هستند که تَرابُردپذيری (انتقال‏پذيری) ﻳ الگوها ﻳ رسيدن به سکولاريزم را گُمان‏ناک (مشکوک) می‏سازند. ما در اين نوشتْمان (مقاله) ﻳ کوتاه البته از يک بررسی ﻳ بسنده در همسنجيدن ﻳ اسلام و مسيحيگری می‏بايستيم چشم‏‏پوشيد و تنها برخی نکته‏ها ﻳ کليدی را برمی‏شماريم.

نگاه ای به کاتوليک‏باوری و پروتستانت‏باوری

پيش از همسنجيدن ﻳ مسيحيگری و اسلام نگرش ای بر شاخه‏ها ﻳ گوناگون ﻳ خود ﻳ مسيحيگری می‏تواند بازگشاينده باشد. بررسی ﻳ بَرايستانی (فرآيند ﻳ استقرار) ﻳ سکولاريزم در جهان ﻳ پروتستانت و کاتوليک اين انديشه را، که فرايافت ﻳ برپايی ﻳ سکولاريزم به سادگی تَرابُردپذير نيست، استوارتر می‏سازد. آنچه در جهان ﻳ پروتستانت ﻳ انگليس و در بخش‏ها ﻳ پروتستانت ﻳ آلمان ﻳ سده ﻳ هژدهم در زمينه ﻳ جدايی ﻳ دين از کارکرد ﻳ کشورداری به آسانی بدست آمد، در فرانسه ﻳ کاتوليک با آنکه در دانش و فلسفه بسی پيشرفته بود، جز با خونريزی و سختگيری ﻳ پس از دگرغَلتِش (انقلاب) ﻳ ١۷۸۹ فراهم نيامد. در اسپانيا ﻳ کاتوليک که هيچ بدست نيامد، تا سرانجام در نيمه ﻳ سده ﻳ نوزدهم ﻳ ميلادی از پايگاه ﻳ فُرودستی و درماندگی اسپانيا الگوها ﻳ اروپا ﻳ آپاختری (شمالی) را سرسری و نادريافته بازنگاشت (کپی کرد).
نويسنده براين باور است که حتا اگر همين امروز کشورها ﻳ پروتستانت ﻳ اروپا ﻳ آپاختری و کارکرد ﻳ الگوآفرينی ﻳ آنها برای ﻳ اروپا ﻳ نيمروزيگ (جنوبی) ديگر نباشد، در کمتر از ١٠٠ سال دين ﻳ کاتوليک در اروپا دوباره به سوی ﻳ کشورداری خواهد دست ياخت! کاتوليک‏باوری حتی امروز نيز تنها زير ﻳ فشار و فَرافرمود (کنترل) ﻳ اروپا ﻳ آپاختری، و الگوها ﻳ کامياب و زورمند اش است، که جدايی ﻳ دين از کشورداری را پذيرفته؛ اما بنياد ﻳ اين پذيرش در نهاد ﻳ آن جای ندارد و حتا با آن ناسازگار است. گفته‏ها و سنگرگيری‏ها ﻳ پاپ‏ها در سده ﻳ بيستم و بيست و يکم ﻳ ميلادی اين راستينه (واقعيت) را به نيکی هويدا می‏نمايند.

کارکرد ﻳ دين بر جهان‏نگری (ideology)

اين جُدبود (تفاوت) در سازگاری ﻳ پروتستانت‏باوری و کاتوليک‏باوری با سکولاريزم از آن برمی‏خيزد که هر دين ای با « بُن‏باورها» ﻳ خويش در مغز ﻳ باورمند يک ساختار ﻳ ويژه از جهان‏نگری برپا می‏سازد. اين فَرافرمايی (فرآيند ﻳ کنترل) بر جهان‏نگری هرچه تنگ‏تر و سخت‏تر باشد، آزادی ﻳ کمتر ای برای ﻳ مَردُمزاد (انسان) بازمی‏گذارد. کارکرد ﻳ فرافرمود ﻳ انديشه‏ها بدست ﻳ «بُن‏باورها» تا اندازه ای همانندی دارد با ساختار ﻳ اقليدسی ﻳ فَراِنگاشت‏شناسی (علم ﻳ رياضيات). آنجا نيز گِردآمد (مجموعه) ای از بُن‏قانون‏ها ﻳ «آکسيوماتيک» همه ﻳ ساختمان ﻳ نِگَرمانيگ (تئوريک) ﻳ يک بخش را، مانند ﻳ «جبر» يا «آناليز» را، از اندک دستورها ﻳ بنيادی فراهم می‏آفرينند. البته گفتمان ای بسنده در اينباره نيز يکسره از گستره ﻳ اين نوشتْمان (مقاله) بيرون است.
به همين اندازه بسنده کنيم که آن جهان‏نگری که در روان ﻳ يک پروتستانت‏باور ديس می‏يابد (شکل می‏گيرد) با آنچه در روان ﻳ يک کاتوليک‏باور می‏انجامد، بسی جُدگون (متفاوت) است؛ زيرا جهان‏نگری ﻳ آن دو از بُن‏باورها ای فَرآمده اند، که در بنيادشان باهم «ناسازگار» هستند. درجاييکه پروتستانت‏باوری گزينش ﻳ آزادانه ﻳ روش ﻳ زيستن و انديشيدن را هُدِه (حق) ﻳ «يزدان‏داد» ﻳ مردمزاد می‏شمارد، کاتوليک‏باوری درست وارون ﻳ آن، مردمزاد را هَستْمند (موجود) ای گناهکار و گمراه می‏شمارد که بايد رهنموده شود.
برآورد ﻳ نويسنده از اسلام آن است، که آن گستره از آزادی که اسلام برای ﻳ مَردُمزاد می‏گذارد چنان تنگ است، که حتی از دين ﻳ کاتوليک نيز بسی فَرافرماينده (کنترل کننده)‏تر است.

آيا خواست ﻳ بيشتره (اکثريت) ﻳ مردم بس نيست؟
بُرهانيده می‏شود که هراندازه که اسلام آزادی‏ها ﻳ مردمزاد را حتا تنگ‏تر از کاتوليک‏باوری بفشارد، اين کار ای به مردم و خواسته‏ها ﻳ آنان ندارد. هنگاميکه بيشتره ﻳ مردم جدايی ﻳ دين از کشورداری را فراخواهند، اين فراخواست چنان فشار ای بر کشورداران ﻳ دينسالار، و يا بر روی ﻳ لايه‏ها ﻳ ديندار ﻳ همبودمان، می‏آورد که آنان را سرانجام خواهد واپس‏نشاند.
درستی ﻳ اين برآورد گمان‏ناک می‏باشد، از آنجاييکه هر چيزی مرز و اندازه ﻳ درونی نيز دارد و نمی‏توان گوهر ﻳ آنرا با فشار ﻳ از بيرون نا‏کَرانْمند (نامحدود) دِگَرانيد (متغير ساخت). حتی اينکه کاتوليک‏باوری، پس از پدآفند و ستيز ﻳ بسيار، و با آنکه بنياد اش آنرا ناپذيرا بود (و هنوز نيز هست)، سرانجام دربرابر ﻳ نوين‏گرايی (مدرنيته) و آزادی‏خواهی واپس‏نشست، به آن بازمی‏گشت که اين گنجايش ﻳ واپس‏نشينی و شکيبايی را در درون ﻳ خويش داشت! مسيح هواداران ﻳ خويش را به دوری‏جويی از درشتخويی فراخوانده بود و کار ﻳ «قيصر» و «خداوند» را از هم جدا می‏پنداشت. برآورد ﻳ نويسنده اما بر آن است که اين گنجايش به هيچ روی در اسلام ننهفته. اسلام نمی‏تواند فَرگُزيدگی (اولويت) ﻳ «خواست و گزينش ﻳ مردُمْزاد» در «اينجهان» را بپذيرد، زيرا اگر بپذيرد از درون خواهد شکست. باور ﻳ بنيادی ﻳ اسلام تنها در «گراميداشت ﻳ يزدان» و پيوست با «جهان ﻳ مينوی» نبوده و نيست، بلکه در فرمانبرداری ﻳ بی چون و چرا از «خداوند» ای کيفردهنده و ناشکيبا دربرابر ﻳ هرگونه دگرانديشی. نيز شيوه ﻳ بنيادی ﻳ گسترش ﻳ اسلام از آغاز در برهان‏آوری نبوده بلکه در آنکه سرانجام ميان ﻳ «باورمندان» و «دگرانديشان» «شمشير داوری می‏کند».

بازدِشت (reform) ناپذيری ﻳ اسلام

کسانيکه از «بازديسی» (فرآيند ﻳ رفرم) و «نوين‏سازی» ﻳ اسلام دم‏می‏زنند برنامه‏ ای انجام‏ناپذير را می‏دنبالند. آنچه «خوانِش» (قرائت)ها ﻳ ديگر و نوين از اسلام ناميده می‏شود، توانايی ﻳ جاافتادن ﻳ دوربرد ندارد، برای ﻳ آنکه آن خوانش‏ها از آن «مرز ﻳ سرخ ﻳ دِگَرش‏پذيری» ﻳ اسلام، که بالاتر نامبرده شد، فراتر رفته اند. شکست ﻳ دوربرد ﻳ همه ﻳ جنبش‏ها ﻳ بازديسنده، از «معتزله» گرفته تا «بابی‏گری»، هويدا می‏نمايد که آنها با بُن‏باورها ﻳ دگرش‏ناپذير ﻳ اسلام ناسازگار بوده ‏اند.
اين انديشه ﻳ خردمندانه ای نيست که می‏توان باورمندان ﻳ به دين ای را واداشت تا الگو ﻳ پيامبر و بنيادگزار ﻳ دين ﻳ خويش را ناديده بگيرند و وارون ﻳ آن رفتار کنند. چگونه می‏توان اسلام ای را بدون ﻳ بَرمانْدْمان (ميراث) ﻳ «مدنی» ﻳ پيامبر ﻳ اسلام و لشگرکشی‏ها ﻳ او انگاشت؟ آيا می‏توان مسلمانان ﻳ باورمند را به فراموشيدن ﻳ برخورد ﻳ پيامبر ﻳ اسلام با «بنی‏قريظه» واداشت؟ کارشناسان ﻳ اسلام‏شناس نيک می‏دانند که اين بنيادها سرچشمه ﻳ نخشکيدن ﻳ تروريسم ﻳ اسلامی هستند. در دين‏ها ﻳ پيامبرمَند، بويژه از گونه ﻳ ابراهيمی، باياترين الگو ﻳ رفتاری کنش و روش ﻳ همان بنيادگزار ﻳ آن دين است. از اينرو درباره ﻳ اسلام چگونه می‏شد کُشندگان ﻳ احمد ﻳ کسروی را به‏ابزار ﻳ برهان ﻳ دينی بَرباوراند که کشتن ﻳ يک دگرانديش ﻳ فَراسنجنده (انتقاد کننده) ‏درست نبوده، هنگاميکه الگو ﻳ پيامبر ﻳ اسلام در از ميان برداشتن ﻳ «نَضْر ابن الحارث» و ترور ﻳ «عَصْماء بنت المروان» و نمونه‏ها ﻳ ديگر از ايندست را هر مسلمان ﻳ باورمند می‏شناسد؟

سکولاريزم ﻳ جدا از بازديسی ﻳ اسلام؟

زنده‏ياد داريوش ﻳ همايون برای ﻳ گذشتن از همه ﻳ اين دشواری‏ها آن پيشنهاد را می‏گستراند که سکولاريزم در کشورها ﻳ اسلامی و نيز در ايران نه از راه ﻳ «بهسازی ﻳ اسلام» بلکه تنها «جدا از اسلام» انجام‏پذير خواهد بود.

برپايه ﻳ اين پيش‏بررسی‏ها اکنون می‏رسيم به پرسش ﻳ بنيادی و سرنوشت‏ساز ﻳ اين واکافت:

تا چه اندازه می‏توان در يک کشور ﻳ اسلامی «جدا از اسلام» و درکنار ﻳ «مسلمانان ﻳ باورمند» فرآيند ﻳ انديشه ﻳ همگانی را دِگَرانيد و يک «کشورداری ﻳ سکولار» را بَرايستاند؟

در اينجا پيش از فَراتر دنباليدن ﻳ بررسی بايسته ﻳ گفتن است که همه ﻳ اين نگرش‏ها ﻳ «مو از ماست کِشنده» برای ﻳ از پيش پرداختن به «دشواری‏ها ﻳ لاف‏انگاشته (تخيلی)» و بدنبال ﻳ آن حتی گسترش ﻳ «فرسودگی و نااميدی» نيست، بلکه برای ﻳ راستينه‏نگر (واقع‏بين) بودن و کارها ﻳ دشوار را از پيش واکافتن و ابزار ﻳ درست ﻳ رهگشايی را سگاليدن. نويسنده بر آن باور است که همه ﻳ ناکامی ﻳ ايران در اين سد سال ﻳ از مشروطه گذشته، چه در بدست آوردن ﻳ مردم‏سالاری ﻳ پايدار و چه در پيشرفت ﻳ فَرساختيگ (صنعتی)، ريشه در ساده پنداشتن ﻳ «دشواری‏ها ﻳ سترگ» داشته است.

بازگرديم به پُرسْمان (مسئله): تا چه اندازه می‏توان در يک کشور ﻳ اسلامی «جدا از دين» و به گفته ای ديگر «کنار ﻳ لايه‏ها ﻳ باورمند به اسلام» سکولاريزم را برايستاند؟

برآورد ﻳ نويسنده آن است که تا هنگاميکه بيش از ٢٥-١٥% ﻳ مردم ﻳ آن کشور (بستگی دارد به سرگذشت و پيشينه ﻳ فرهنگی ﻳ کشور) به اسلام باورمند باشند، در نگاه ﻳ دوربرد به هيچ روی. البته جاافتادن ﻳ کوته‏برد و ميانبرد ﻳ سکولاريزم را نبايد با پذيرش ﻳ بنيادی و دوربرد ﻳ آن هم‏آميخت. برای ﻳ نمونه ترکيه پس از آتاترک چندين دهه چنين می‏نمود که کنار ﻳ اسلام‏باوری ﻳ بيشتره (اکثريت) ﻳ مردم اش توانسته سکولاريزم را نيز پذيرفته باشد، اما گرايش‏ها ﻳ کنونی در ترکيه می‏آشکارانند که چنين نتوانسته، و آينده ﻳ ترکيه حتا بيشتر خواهد آشکارانْد.
کاتوليک‏باوری ﻳ سرسخت و سنگوار ﻳ اسپانيا در گذار ﻳ سده ﻳ نوزدهم و بيستم آنهنگام پدآفند دربرابر ﻳ نوين‏گرايی (مدرنيته) را رها کرد که ديد بيشتره ﻳ اسپانياييان خواهان ﻳ خردزيستی و نوين‏زيستی شده‏اند. اين آن گنجايش است، که در شاخه‏ها ﻳ دين ﻳ مسيحی نهفته، و از آن سخن رفت. دين ﻳ اسلام اما از آغاز ﻳ پيدايش اش با آن شيوه بنياد نهاده شد که می‏بايد با يک کمتره (اقليت) ﻳ باورمند آن بيشتره ﻳ ناباورمند را «به راه ﻳ راست» رهنمون کرد، اگر به زبان نشد از راه ﻳ جنگ و سپس به ابزار ﻳ جزيه و کيفر و فشار. ازاينرو هنگاميکه در يک کشور ﻳ مسلمان حتی بيشتره ﻳ مردم هوادار ﻳ «نوين‏گرايی» و «مَردُمزادگرايی» humanism شوند، آن کمتره ﻳ مسلمان‏مانده نه تنها آن فرآيند را پذيرا نيست، بلکه با فشار ﻳ هرچه بيشتر خواهد کوشيد تا زور را بدست گيرد و آن بيشتره ﻳ «گمراه‏گشته» را دوباره به‏راه آورد. مسلمانان ﻳ باورمند آن «بازراهنمايی» را نه تنها کار ای ناشايست بلکه نهادينه‏ترين «خويشکاری» (وظيفه) ﻳ دينی ﻳ خود می‏دانند. اين مکانيزم چنان فرسايش ای برای ﻳ آن همبودمان ﻳ «تازه نوين‏گرا» پديد می‏آورد که بخش ﻳ بزرگ ای از نيرو ﻳ سازنده ﻳ آنرا از کار و سازندگی خواهد بازداشت. ترورها ﻳ روزانه ﻳ دگرانديشان، بمب‏گذاری‏ها ﻳ بی‏پايان، آسيب‏زدن به زنان ﻳ آزاد‏پوش و از اين گونه رفتارها يک مردمسالاری ﻳ نوپا در چنين کشور ای را به مرز ﻳ جنگ ﻳ خانگی و سرانجام باز به برپايی ﻳ يک تک‏سالاری (استبداد)، چه از شيوه ﻳ اسلامی اش و چه از شيوه ﻳ آتاترکی-رضاشاهی اش، خواهد کشانيد. پيش‏نمونه ای از اين برآورد را، البته با برخی کرانْمندی (محدوديت)‏ها، در روزگار ﻳ رياست جمهوری ﻳ خاتمی و بازگشتن ﻳ بنيادگرايان ﻳ پس از آن می‏شد ديد.
پاسخ ای که به اين سناريو از سوی ﻳ برخی کارشناسان داده می‏شود آن است که در ايران ﻳ آينده، پس از روزگار ﻳ فرمانروايی ﻳ جمهوری ﻳ اسلامی، ما نه ٢٠ % مسلمان ﻳ باورمند بلکه کمتر از ٥ % خواهيم داشت و ديگر ﻳ مردم يا از بنياد بی‏دين و يا دارا ﻳ باورها ای بسيار نرم و خَمِش‏پذير از اسلام خواهند بود. آن ٥ % باورمند در آنهنگام چاره ای نخواهند داشت جز آنکه خود را با داده‏ها ﻳ همبودمان ﻳ سکولار سازگار کنند.
نويسنده اين پيشبينی را ناشدنی نمی‏شمارد، اما هنوز نکته ای را نشانه می‏رود که شايان ﻳ نگاه و بررسی است. نبايد فراموشيد که اسلام از روز ﻳ پيدايش اش هميشه روی ﻳ سخن و يارگيری اش با «لايه‏ها ﻳ زيرين» ﻳ همبودْمان بوده است؛ می‏شود گفت کنار ﻳ باورها ﻳ ديگر اش گونه ای جنبش ﻳ «سوسيال انقلابی» بوده است. اين جنبش ﻳ «سوسيال انقلابی» با «پاداش‏ها ﻳ دوجهانی» اش برای ﻳ بخش ﻳ نه چندان اندک ای از لايه‏ها ﻳ زيرين ﻳ همبودمان بويژه در روزها ﻳ دُشْبود (بحران)‏ ﻳ مادی هميشه دلربا بوده و خواهد ماند. نيز يادگار ﻳ جمهوری ﻳ اسلامی کمتر از دو دهه پس از پايان اش، با آن منش ﻳ سرسری که ويژه ﻳ فرهنگ ﻳ ايرانيان است، فراموشيده خواهد شد. از اينرو دشواری ﻳ اسلام و سکولاريزم از ديد ﻳ نويسنده تا زمان ای دراز، شايد حتا برای ﻳ هميشه، يک دشواری ﻳ ژرف در ايران خواهد ماند، گاهی کمرنگ‏تر گاهی افروخته و سوزان.
آنچه نويسنده می‏خواهد فراهم آورد آن است که کوشندگان ﻳ شهرآراستيگ (سياسی) و روشن‏انديشان ﻳ ايرانی ساده‏دلی و دلخواه‏انگاری را کنارگذارند و درباره ﻳ آينده ﻳ کشور دشواری‏ها ﻳ بنيادی را بدان‏سان که هستند بنگرند و رزمناک (جدی) گيرند. البته اين راستينه‏نگری به چَم (معنی) ﻳ بدبينی و نااميدی نيست، بلکه بدان چَم که خواست‏مايه (اراده) ﻳ خويش را آهنين ساختن و با سرآمد ﻳ باريک‏نگری راهکار ﻳ درست را جُستن.

پريدن و گذشتن از فرآيند ﻳ رودررويی؟

روان ﻳ ايرانيان ﻳ سکولار بيشتر يک روان ﻳ ستيزپرهيز و حتا ستيزگريز بوده است. آنان از روزگار ﻳ مشروطه گرفته تا سراسر ﻳ روزگار ﻳ پهلوی و تا امروز دل ﻳ خويش را با آن پندار خوش می‏کنند که اگر شمار ﻳ باسوادان و دانش‏آموختگان در کشور از فلان مرز فراتر رود ديگر ﻳ دشواری‏ها ﻳ همبودمانيگ و فرهنگی به خودی ﻳ خود گشوده خواهند شد. از اينرو بی هيچ ستيز و بی هيچ فرسايش بهشت ای چشم به راه ﻳ ايرانيان خواهد بود. نادرستی ﻳ اين پندار را نه تنها سرنوشت ﻳ دودمان ﻳ پهلوی بلکه نيز بسياری نمونه‏ها در سرگذشت ﻳ اروپا گواه هستند. نويسنده بر اين باور است که فرآيند ﻳ سکولاريزم در ايران بدون ﻳ فراسنجيدن (نقد کردن) ﻳ خود ﻳ دين ﻳ اسلام و در ميان گذاشتن ﻳ آن فراسنجی با همگان کامياب نخواهد شد. اين فراسنجيدن البته پيوسته «خرده گرفتن و ناليدن» از دين نيست بلکه پژوهيدن ﻳ آن ساخت‏وَند (constituent)ها ﻳ درون‏دينی و تاريخی است، که در آينده بازدارنده ﻳ برايستانی ﻳ سکولاريزم می‏توانند بود.

در پايان سخن را می‏سپارم به زنده‏ياد داريوش ﻳ همايون، که در زمينه ای نزديک به همين بررسی، در سرآمد ﻳ راستينه‏نگری اما نيز با انگيزه بخشی و اميدآفرينی نوشته بود (با افزايش ﻳ کسره‏ها ﻳ پيوست « ﻳ »):
«مردمی که به روايتی ده هزار امامزاده را می‏پرستند، و چاه ﻳ زنانه و مردانه ﻳ جمکران برايشان بس نيست، ...، آيا بنا به اصل مشهور، شايسته ﻳ چنين حکومتی نيستند و آنچه درباره ﻳ آينده می‏گوييم خيالاتی نيست که در دل ﻳ ما می‏پزند؟ ... ما می‏توانيم در شمردن ﻳ کاستی‏ها ﻳ اخلاقی و فرهنگی ﻳ هم‏ميهنان ﻳ خود بيش از اينها برويم و برای بی‏حرکتی بهانه‏ها ﻳ فراوان‏تر بدست آوريم. ولی اتوموبيل ﻳ جامعه را موتور ﻳ پيشروترين لايه‏ها ﻳ اجتماعی به جلو می‏راند نه آشغال‏ها ﻳ انباشته در صندوق ﻳ پشت آن.» (صد سال کشاکش با تجدد، ٤٣۷-٤٣۸، با افزايش ﻳ کسره‏ها ﻳ پيوست « ﻳ »)




[[ زبان ﻳ فارسی ﻳ اينجا بکار رفته فرجام ﻳ پژوهش ای چندساله است که اکنون آزمايشی بکار می‏رود.
در اينجا همين اندازه گفته باشد که:
۱) نشان ﻳ « ﻳ » بجای ﻳ کسره ﻳ پيوست بکار می‏رود: «مرد ﻳ درستکار»، «خانه ﻳ من».
۲) يای ﻳ تَکشُمار (يای ﻳ وحدت) هميشه جدا بشيوه ﻳ « ای » نوشته می‏شود: «مرد ای را ديدم» بجای ﻳ «مردی را ديدم».
۳) ضمير ﻳ پيوسته، جدا نوشته می‏شود: کلاه ام، کلاه ات، کلاه اش، کلاه مان، کلاه تان، کلاه شان.
٤) نشان ﻳ ويژه ﻳ صفت ساز پسوند ﻳ « يگ » است، که بويژه در صفت ها ﻳ نوساخته بکار می‏رود. ]]

---------------------------

از سامانه حزب و صفحه رسمی حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) در فیس بوک دیدن کنید.

---------------------------