«حکومت مدنی، درمان درست ناراحتی های حالت طبیعی است که باید به یقین زیاد باشد، آنجا که آدمیان می توانند قاضی خود باشند چرا که به سادگی می توان تصور کرد آن کس که چندان منصف بوده که به برادرش لطمه ای وارد آورده، به ندرت چندان منصف است که خود را بابت آن سرزنش کند.» اندیشه های بزرگ بیشتر بدیهی به نظر می آیند و ایده های جان لاک بیش از همه چنین بودند. بیشتر اندیشه های او امروز جزء مسائلی معمولی شمرده می شوند. فلسفه او، با باور به اینکه معرفت ما از جهان بر پایه تجربه است، بنیان های تجربه گرایی را گذارد و تفکر لیبرال دموکراسی را بنیان نهاد. زندگی لاک عصر بین گالیله تا نیوتن را دربر گرفت. در زمان او بود که مرکزیت زمین پذیرفته شد، حسابان دیفرانسیل و انتگرال و جاذبه های عمومی کشف شد، گردش خون کشف شد و شیمی از کیمیا رها شد و تثبیت خود را به نام علمی راستین جشن گرفت.
جان لاک همچنین شاهد آخرین جنگ داخلی انگلستان و نخستین انقلاب موفق در اروپای جدید بود. کتاب «آشنایی بالاک» نوشته «پل استراترن» شرحی است جالب از زندگی سراسر حادثه و اندیشه مردی که هم در عرصه تفکر با رساله ای چون «درباره فهم انسانی» پیشتاز تفکر فلسفی بود و هم در عرصه وزارت در جهت عملی کردن اندیشه خود گام برداشت.
جان لاک در 29 آگوست 1633 در آسودگی روستایی سامرست در رینگتون به دنیا آمد و خیلی زود راه مطالعه و تحقیق را در پیش گرفت. با این همه در اواخر 34 سالگی موضوع مورد علاقه خود یعنی فلسفه را با مطالعه اندیشه دکارت کشف کرد و به صف پژوهشگران فلسفه پیوست. شرح جالب پیوستگی اندیشه های لاک، این قهرمان جامعه مدنی، با مسائل روز انگلستان و اندیشمندان اصلی ترین بخش کتاب استراترن را به خود اختصاص داده است که زیباترین و خواندنی ترین های آن را تشکیل می دهد.
ویژگی ها و خصلت های لاک آنگونه بود که مدارا و تساهل را در بیشترین درجه می توان در او سراغ گرفت تا آنجا که او با دقت متن های مخالفان اندیشه خود چون لویاتان هابز را می خواند و می آموخت و در نقد از مسیر انصاف خارج نمی شد.
کار به عنوان پزشک یا مربی بچه ها به هیچ وجه برای لاک تنگ نبود چرا که او همواره اهداف بزرگ تری را مد نظر داشت و به آن عمیقاً می اندیشید.
استراترن در تمام کتاب می کوشد خط سیر زندگی مردی را ترسیم کند که با آثار لیبرالی خود از جمله دو رساله در حکومت در سال 1681 با وجود سلطنت انگلیسی در حقیقت کاری به واقع انقلابی را صورت می داد.
لاک باور داشت قانون طبیعت به هر یک از ما حقوق طبیعی اعطا می کند. ما حق زندگی و حق آزادی داریم؛ مادام که این به آزادی و حقوق طبیعی دیگران تعرض نکند اما بدون عنصر اجبار ما نمی توانیم از این حقوق طبیعی برخوردار باشیم و برای این کار باید به یک قرارداد اجتماعی بپیوندیم.
این حقوق طبیعی ما را با مستقر ساختن حکومتی که قوانینی برای حمایت از آن حقوق تحمیل می کند، تضمین می کند. چارچوبی امن برقرار می شود. در این شرایط آزادی نظری ما ممکن است محدود شده باشد اما آزادی به بالفعل ما تقویت شده است و رضایت مردم تنها پایه اقتدار این حکومت است. لاک این را کاملاً روشن می کند: «با هر آن کس که در موضع اقتدار از قدرتی که قانون به او تجاوز کند و از نیرویی که تحت فرمان خود دارد برای تحمیل آن بر تبعه ای استفاده کند که قانون اجازه نداده... می توان همانگونه مخالفت ورزید که با هرکس دیگری که به زور به حق دیگری تجاوز می کند.» و اگر حکومت یا فرمانروا، حقوق شهروندان منفرد را نقض کند مردم حق دارند شورش کنند و از این فرمانروا یا حکومت خلاص شوند.
لاک باور داشت حکومت باید فقط به منظوری عمل کند که در اصل برای آن شکل گرفته یعنی حفاظت از زندگی، آزادی و مالکیت؛ هنگامی که هر تعدادی از انسان ها رضایت دادند یک جماعت یا حکومت تشکیل دهند که در آن اکثریت حق دارد عمل کند و بقیه را به دنبال خود ببرد و این بنیانی را گذاشت که لیبرالیسم جدید بر پایه آ ن نباشد. اینها اندیشه هایی بودند که یک قرن بعد الهام بخش اعلامیه استقلال آمریکا و انقلاب فرانسه شدند.
تاثیر جان لاک بر اندیشه و عمل بشری، در «آشنایی با لاک» نوشته «پل استراترن» با ترجمه «فریدون فاطمی» را نشر مرکز در 64 صفحه و با قیمت 1500 تومان منتشر کرده است. |
|