اگر عقل بشر ازاد گذاشته شود تا الگوی از قبل تصور شده ای را بر جامعه تحمیل کند و اگر به قدرت استدلال ما اجازه داده شود تا تلاش خلاق را به انحصار خود در اورد ... ان گاه نباید تعجب کنیم که جامعه ، کارکرد خود را به عنوان یک نیروی خلاق از دست بدهد .



اشنایی باچگونگی تکامل یافتن جوامع پیچیده ، به ما امکان می دهد که جایگاه کلیدی ازادی فردی درتفکر اجتماعی و سیاسی هایک را درک کنیم . منظور هایک از ازادی فردی ، وضعیتی است که فرد ، به اجبار تابع اراده خودسرانه فرد دیگری نیست؛ جامعه ازادی که هدف هایک است جامعه ای است که در ان سر سپردن افراد به اراده دیگران وتوسل به زور به حدااقل می رسد.

البته بسیاری از نویسندگان استدلال کرده اند که ازادی به خودی خود یک ارزش است واشکارا این ارزش رادارد که فی نفسه حفظ شود.هایک با این نظر مخالف نیست ، اما به طور قطع با ان هایی مخالف می کند که اعتقاد دارند منافع ازادی را می توان با چشم پوشی از بخشی از ازادی به دست اورد. بر عکس ، او استدلال می کند که منافع عمیق تر و دراز مدت تر زندگی اجتماعی نیازمند ازادی است ، و برای توجیه چنین مواضع لیبرالی چند استدلال مطرح می کند .

نادانی . یک توجیه اساسی برای ازادی به واقعیت نادانی گریز ناپذیر همه ما نسبت به عوامل زیاد و مختلفی متکی است که اهداف و رفاه ما به نیل به ان ها بستگی دارد . ما صرفا نمی دانیم که دقیقا اقدامات و نهاد های ما در نظم کلی جامعه چقدر سهم دارند و همچنین تغییر در ان ها چه معنایی می دهد .

بنابراین ، واداشتن مردم به این که کاری را به روشی معین انجام دهند ، می تواند ساز و کار پیچیده ای را مختل کند که منافع زیادی را برای ما به بار می اورد . اگر چه کنار گذاشتن ازادی شخصی و نظم بخشیدن به جامعه بر طبق یک برنامه مرکزی ممکن است برخی منافع را وعده دهد ، اما به احتمال زیاد فاجعه امیز خواهد بود .

پیشرفت و کاربرد دانش . ازادی به منظور جا باز کردن برای وقایع نامتناظر و غیر قابل پیش بینی ضروری است . وقایع و گاهی وقایع خوش یمن حتما رخ می دهند و ما اغلب به طور تصادفی به روش های جدیدی بر می خوریم که به انجام کارها بهتر از روش های قدیمی می انجامد . از این طریق است کع تجربه می اندوزیم و از دانشی که در دسترس ما قرار دارد بهترین استفاده را می بریم . با وجود این ، برای پیشرفت نمی توان برنامه ریزی کرد ؛ نهایت انچه می توان انجام داد ایجاد شرایطی است که احتمال نیل به اکتشافات جدید را افزون می کند . فردی که اعتقاد دارد همه چیز را باید به قصد پیش بینی پذیری و کنترل وقایع برنامه ریزی کرد، ولی باید توجه کرد پیش بینی پذیری و کنترل وقایع کاملا در جهت مقابل هرگونه پیشرفت پدید امده است .

ما باید قدرت های خلاقی را که فقط یک تمدن ازاد در اختیاردارد، تشخیص بدهیم . از ان جا که افراد ازادند تا در قالب قوانینی که زندگی اجتماعی را امکان پذیر می سازد عمل کنند ، انها ازادند تا روش های جدید انجام کارها را جست و جو و کشف کنند وموردازمون قرار دهند . اندیشه های جدید را می توان پرورش داد ، ابزار جدید را می توان ابداع کرد و با تغییرات در ویژگی های خاص محیط می توان سازگار شد . امکانات بی شماری که این راه برای پیشرفت انسان ایجاد میکند ، یکی از قوی ترین استدلالات برای ازادی ، و یکی از جدی ترین مدعاها در مقابل تلاشی برای تبدیل جامعه انسانی به یک جامعه برنامه ریزی شده وکنترل شده مرکزی است . چنان که هایک در مخالفت با تاثیرات بازدارنده برنامه ریزان می گویند :

اگر عقل بشر ازاد گذاشته شود تا الگوی از قبل تصور شده ای را بر جامعه تحمیل کند و اگر به قدرت استدلال ما اجازه داده شود تا تلاش خلاق را به انحصار خود در اورد ... ان گاه نباید تعجب کنیم که جامعه ، کارکرد خود را به عنوان یک نیروی خلاق از دست بدهد .

نکته ضروری این است که ازادی به مردم امکان خواهد داد تا خودشان دست به تجربه بزنند ، تا در مورد انچه ثمربخش یا ارزشمند خواهد بود بر اساس حدس و گمان تصمیم بگیرند واندیشه های جدیدرا بیازمایند. ما انقدر هاخردمند نیستیم تا از قبل بدانیم کدام اندیشه هایا ترتیبات جدید در اینده ثمر بخش و کارامد خواهند بود . بنابراین، به تلاش های مستقل و رقابتی بسیاری از مردم برای ایجاد پیشرفت های جدید اطمینان می کنیم . هیچ شخصی ( برنامه ریزی مرکزی یا غیره) وجود ندارد که به طور مسلم به بهتریم وضع تجهیز شده باشد تا اندیشه های جدیدی را که مفیدند ، مطرح کند . ما به همه اجازه می دهیم تا ازمون های خود را انجام دهند ودست به مخاطره بزنند و به این ترتیب اندیشه هایی که مفید از کار در ایند ،پذیرفته خواهند شد . ما امر به پیشرفت نمیکنیم ، بلکه رشد ان را تشویق می کنیم .

پیچیدگی به ازادی نیاز دارد . در حالی که هایک از ازادی به این علت دفاع کرده است که نواوری و پیشرفت های طراحی نشده را افزایش می دهد، معتقد است اگر ما ازادی را به ان مواردی محدود می کردیم که از قبل می دانستیم که تاثیراتش سودمند است، هیچ گاه نتیجه بخش نمی بود . پیشرفت هایی که قابل پیش بینی اند ، غایت ازادی محسوب نمی شوندف بلکه پیشرفت های جدید و غیر قابل پیش بینی غایت ازادی را تشکیل می دهند . ازادی به روش های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد، و البته برای توسعه ان چه اکثر مردم انها را احتمالا تایید نمی کنند به کار می رود ، حتی ممکن است به اعمالی اجازه بروز بدهد که اکثریت را تکان دهند . اما ما ازادی را به علت نتیجه های خاصی که ایجاد میکند ، حمایت و رد نمیکنیم ؛ ما از ازادی طرفداری میکنیم ، زیرا در بلندمدت مزیت روشن و اشکاری دارد . به بیان هایک :

ایمان ما به ازادی به نتایج قابل پیش بینی در شرایط خاص متکی نیست بلکه به این اعتقاد بستگی دارد که ازادی ،درمجموع، نیروهای بیش تری را در جهت خیر و صلاح ازاد خواهد کرد تا در جهت کارهای بد .

همچنین نتیجه می گیریم که دامنه ازادی نباید به ان میزانی محدود شود که اکثریت مردم احتمالا قصد استفاده از ان را دارند. این حقیقت که فقط یک نفر از یک میلیون نفر خواهان ازادی انجام کار خاصی است دلیلی برای بازداشتن او محسوب نمی شود ، زیرا ازادی او برای انجام ان کار خاص ممکن است منافع پایداری به بار اورد و ارزش زیادی برای همه ما داشته باشد .

بنابراین ، نگاه هایک به ازادی یک نگاه تمام عیار وکامل و حتی جزمی است، زیرا او معتقد است که دفاع ناقص از ازادی بنیان های اساسی ان را در معرض خطر قرار خواهد داد . اما منظور این نیست که تهدید به توسل به زور برای همیشه منتفی است . زور ، به معنی واداشتن یک فرد برای خدمت به اهداف دیگری به وسیله تهدید وی با زیان رساندن بیش تر به او، در کل و برای همیشه قابل اجتناب نیست ، زیرا تنها راه جلوگیری از زور تهدید به توسل به زور علیه ان هایی است که ان را به کار می گیرند . بدین ترتییب در حقیقت در جامعه ازاد اگر قرار باشدزور در حداقل باشد ،برخی ابزار اعمال زور قابل نیاز است .جوامع ازاد از طریق اعطای انحصار اعمال زور به دولت و محدود کردن اتفاده از ان در ان مواردی که قوانین کلی اجازه می دهند ، معمولا این مسئله را حل و فصل می کنند .

بدون ابزار اعمال زور دولت ، اشخاص امکان خواهند داشت تا دیگران را با تهدید به خشونت یا حق السکوت و دست زدن به فعالیت هایی مانند سرقت ، فریبکاری و کلاه برداری ، که تمامی ان ها اثار زیان باری بر جامعه دارند ، تحت فشار قرار دهند. قدرت قهریه ای که جامعه ازاد به ان نیاز دارد قدرتی نیست که مردم را وادارکند تا به روش های خاصی عمل کنند ، بلکه قدرتی است که از نقض قوانین توسط شهروندان جلوگیری می کند و نمی گذارند که انها به این گونه فعالیت ها مبادرت ورزند. زور تنها در مورد انهایی اعمال می شود که قوانین را نقض می کنند و مردم در چارچوب محدودیت های رفتار قانونمند، ازاد هستند .با وجود این ممکن است موقعیت هایی وجود داشته باشد که ما از مردم بخواهیم نه تنها از کارهای زیان اور اجتناب ورزند ، بلکه کارهای مفید مشخصی مانند پرداخت مالیات یا نام نویسی برای خدمت نظام رفتن به جنگ انجام دهند . بنابراین، باید سوال کنیم مرز بین جامعه ازاد که دولت می تواند مردم را به انجام این وظایف وادار و جامعه اشکارا غیر ازاد که دولت می تواند هر حرکتی را در جهت تعقیب اهداف و اراده خودسرانه خویش به مردم فرمان دهد، در کجا قرار دارد .

هایک می گوید خط مرزی ان جاست که خود دولت جامعه ازاد باید توسط قوانین اداره شود . حتی در شرایطی که اعمال زور اجتناب ناپذیر است ، می توان با محدود کردن دولت به اعمال وظایف محدود وقابل پیش بینی ، بدترین اثرات ان را کاهش داد. اگر ما بدانیم که چه اعمالی ، برحسب کارهایی که نباید انجام بدهیم و کارهایی که باید انجام دهیم ، ازماانتظار می رود، و قوانینی که دست حکومت را در توسل به زور می بندد بدانیم ، ان گاه دست کماز طبیعت خودسرانه بسیاری از دولت ها در امان خواهیم بود . بنابراین ، به نظر هایک جامعه ازاد جامعه ای نیست که بدون قواعد یا قوانین یا قدرت دولت باشد، بلکه جامعه ای است که در ان اختیارات خود دولت توسط قوانین پیش بینی پذیر محدود شده باشد .



فردریش فون هایک

اندیشه های سیاسی و اقتصادی هایک / ایمون باتلر