دموکراتیک شدن فرهنگ مقاله نسبتا مفصلی است از جامعه شناس برجسته آلمانی و استاد جامعه شناسی معرفت، کارل مانهایم، که در سال های پس از ۱۹۳۳ نوشته شد، یعنی در سال هایی که در اروپا فاشیسم، نازیسم و فرانکیسم رو به رشد بود، در شوروی روایت استالینی از سوسیالیسم عنان قدرت را در اختیار داشت و در خاورمیانه روند مدرنیزاسیون به دست دیکتاتورها در ترکیه و ایران پیش می رفت، می توان گفت در آن سال ها دغدغه دموکراسی بازار چندانی نداشت.


هنگامی که حزب ناسیونال سوسیالیست کارگران آلمان، معروف به نازی، در سال ۱۹۱۹ تشکیل شد و سپس در سال ۱۹۳۳ به رهبری هیتلر قدرت را در آلمان به دست گرفت، رأی بالای مردم آلمان به هیتلر بحث های بسیاری را درباره تبعات توده ای شدن قدرت و تولد استبداد از ترویج دموکراسی و انتخاب توده ها برانگیخت و بسیاری از اندیشمندان بنام زمانه از جمله مانهایم را درگیر خود ساخت. مانهایم در مقاله خود که سالها بعد در انگلستان به رشته تحریر درآورد به دنبال پاسخی برای این دغدغه اساسی است که چگونه می توان دموکراسی سیاسی را به دموکراسی مردمسالار تبدیل کرد؟ وی می گوید باید دموکراسی سیاسی را جزیی از یک کل والاتر و برتر قلمداد کنیم، کلیتی به نام “فرهنگ دموکرات”: “دموکراسی سیاسی صرفا یکی از تظاهرات یک اصل کلی فرهنگی است” و وظیفه خود را “اشاره به ماهیت دموکراسی به عنوان پدیده ای ساختاری و جامعه شناختی” می داند که “هم در حوزه تنگ علم سیاست قابل بحث است و هم در قلمرو وسیعی مثل کلیت پویه فرهنگی”
سپس مانهایم سه اصل دموکراسی را این گونه مطرح میکند: “۱- برابری بالقوه هستی شناختی همه اعضای جامعه، ۲- به رسمیت شناختن حیات فردی اجزای جامعه، ۳- وجود نخبگان در جامعه دموکراتیک همراه با روش های نوین انتخاب نخبگان.”
در اصل اول، مانهایم در پی آن بود که دیدگاه مکانیستی و سلسله مراتبی نبوغ و استعداد به اصطلاح جادویی و منحصر به فرد را از میان بردارد. “انسان های بزرگ، بزرگ اند، اما نه به خاطر اینکه جوهر ازلی متفاوتی دارند بلکه بدین سبب که فرصت های بهتر و عظیم تری برای رشد یافته اند.” میان رهبران و رهبری شوندگان یک تمایز جوهری و کیفی وجود ندارد، بلکه حداکثر تفاوتی کمی و اکتسابی هست، بنابراین “همه چیز می تواند تغییر کند”.
در اصل دوم، فرد دارای هویتی مستقل، در اندیشه و معرفت شناسی می شود. به این معنی که دیگر فرد متناسب با الگوهایی که در جهت حفظ سنت های گذشته، و تایید وضعیت موجود هستند، نمی اندیشد، بلکه این توانایی را دارد که با آزادی کامل، به هر چیزی شک و آن را نقد کند. هر کسی می تواند با پذیرفتن و احترام به اندیشه دیگری، به طرح مباحث خود پرداخته و با دیگری به گفت وگو (در مقابل مونولوگ یا تک گویی که مصادیق آن را در جامعه پیشادموکراسی ایمان آوردن و روشنگری میداند) بنشیند، عملی که مانهایم آن را «مباحثه اصیل» می نامد. چرا که معتقد است در یک مباحثه اصیل “همه شرکت کنندگان به طور برابر و مشترک مسئول نتایج مباحثه هستند. این توزیع مساوی مسئولیت ها یکی از مشخصات جامعه دموکراتیک است”.
سرانجام در اصل سوم، فاصله میان نخبه ها با توده مردم کم می شود. زیرا مانهایم بر این باور است که مشخصه یک جامعه دموکراتیک مدرن، نبود نخبگان نیست “بلکه شیوه جدید انتخاب نخبگان و تفسیر جدید نخبه از خودش است”، آنها از دل توده ها برخاسته اند، به همین جهت، می توانند توده ها را فهمیده و درک کنند. اهمیت نخبگان در زمان های تغییرات سریع فرهنگی، برجستگی بیشتری پیدا می کند، چراکه آنها تغییرات و تحولات فرهنگی و اجتماعی را سریع تر درک می کنند.
مقاله “دموکراتیک شدن فرهنگ” بعد ها به همت ارنست مانهایم و پال کِچ کِمِتی به انگلیسی ترجمه و در سال ۱۹۵۶ در کتابی تحت عنوان “مقاله هایی در جامعه شناسی فرهنگ” در انگلستان منتشر شد. این مقاله در سال ۲۰۰۶ توسط پرویز اجلالی به فارسی ترجمه شد.

عناوین اصلی کتاب

- برخی مشکلات دموکراسی های سیاسی در مرحله رشد یافتگی
-مردم سالاری گرایی همچون یک پدیده عمومی فرهنگی
-سه اصل اساسی دموکراسی
-اصل برابری هستی شناسانه همه انسان ها
-استقلال واحد های اجتماعی
-نخبگان دموکراتیک و شیوه گزینش انها
-مسئله بی خویشی یا فنا


نویسنده: کارا مانهایم

مترجم: پرویز اجلالی
چاپ اول: ۱۳۸۵/۲۰۰۶
تعداد:۱۱۰۰ نسخه