تمامیت ارضی بس نیست

داریوش همایون

تمامیت ارضی بس نیست

در شتابی که برای سر هم کردن جایگزین جمهوری اسلامی نشان داده می شود خطر تجزیه ایران را نباید فراموش کرد

"بحران اتمی" تهران و واشینگتن شتابی به رویداد ها داده است که می تواند به هر اشتباه حساب و انحرافی دامن بزند. کسان در زیر فشار اوضاع و احوال دست به کار هائی می زنند که در شرایط عادی از آن دوری می جویند. اتحاد ها و سازماندهی هائی که در این سو و آن سو تدارک می شود از این زمره است و نمی توان به دلیل حساسیت اوضاع و لزوم اقدام سریع، پاره ای ملاحظات مهم را نادیده گرفت.

یک مورد مهم، نقش سازمان های قومی در این اتحاد ها و سازماندهی هاست و بهای سنگینی که دربرابر پیوستن یا دست کم موافقت خود می خواهند. در چند ساله گذشته سه چهار سازمان قومی از چهار گوشه ایران با یکدیگر همکاری هائی دارند که تا اینجا به کنگره ملل ایران رسیده است و چندی پیش هم کنفرانس گونه ای با شرکت پاره ای مقامات مهم آن سازمان ها زیر نام کنگره "استقلال ملل ایران" برگزار کردند. ماموریت این سازمان ها جا انداختن این شعار است که ایران از شش ملت تشکیل شده است وملت به معنی زبان است: ،ملت فارس، ملت کرد، ملت عرب، ملت ترک، ملت بلوچ و ملت ترکمن. ما در اینجا به تعریف ملت و رابطه زبان و ملت و اختراع ملت یا ملیت فارس نمی پردازیم که آهن سرد کوفتن است. ولی پی بردن به قصد نهائی این ملت سازی ها شاید چشمانی را که به ساختن جایگزین رژیم در فردای سرنگونی رژیم دوخته شده اند بگشاید.

سخنگویان این سازمان های ملت ساز یک طرح چند مرحله ای دارند. نخست، در آوردن قوم به ملت تمام عیار به ضرب تکرار؛ دوم، تاکید بر حق تعیین سرنوشت؛ سوم قبولاندن این اصطلاحات یا نزدیک به آنها به نیرو های مخالفی که تب جایگزینی جمهوری اسلامی هر ملاحظه ای را دارد برایشان از اهمیت می اندازد؛ چهارم، نشستن به انتظار برهم خوردن اوضاع ایران، وسرانجام استفاده از حق تعیین سرنوشت ملت ها برای جدائی از ایران و افتادن به دامان حکومت ها و دولت هائی که برای چنان روز هائی سرمایه گزاری می کنند. در نشستی چند ماه پیش با عناصری از مخالفان چپ و راست، آنها توانستند با پا در میانی دیگران و بی آنکه حتی در نشست حضور یابند اصل حقوق سیاسی اقوام ایران را در قطعنامه بیاورند که "جایگزین" ملایم تری (به رعایت حال آلترناتیو سازان) برای حق تعیین سرنوشت "ملت های" ایران بود.

واکنش سختی که به آن عبارت و هر اشاره ای به تجزیه ایران و بازگشتن از اعلامیه جهانی حقوق بشر به عصر فئودالی نشان داده شد امضا کنندگان آن سند را واداشت که خاموش بمانند ولی اکنون دارند از در دیگری وارد می شوند. این بار تاکتیک ظریف تری بکار گرفته شده است که می توان آن را جدا کردن مفهوم ملت از کشور نام گذاشت. حاضرند فعلا زیر هر سندی را که به تمامیت ارضی ایران متعهد باشد امضا کنند ولی آیا چنان تعهدی کافی است؟ پاسخ را می باید در همان ملت و شناخته شدن حق تعیین سرنوشت جستجو کرد. در منشور ملل متحد این حق را برای ملت های مستعمره یا اشغال شده شناخته اند. سروران در سازمان های قومی متوجه اهمیت این اصطلاحات هستند و هدف استراتژیک خود را از راه های دیپلماتیک و "پراگماتیک" تری دنبال می کنند. اگر به زور تبلیعات می شود قوم را ملت کرد، "ملت فارس" را نیز می توان قئرت استعماری و اشغالگر این سرزمین ها شناساند ــ زمزمه ای که هم اکنون می شنویم. مگر نه آن است که می گویند ایران و عثمانی در سده شانزدهم کردستان را میان خود تقسیم کردند و ایران و روس در سده نوزدهم آذربایجان را؛ خوزستان هم که مدعی هستند در سده بیستم به زور به ایران پیوست.

امروز سازمان های قومی عملگرا تر یک امتیاز زبانی در موضوع تمامیت ارضی به کسانی که نومیدانه در پی کشاندن آنان به نشست های خویشند می دهند؛ زیرا در شرایط کنونی با یکپارچگی سرزمین ایران کاری نمی شود کرد. ولی در آن جای مهم تر، در یکپارچگی ملت ایران، کوتاه نمی آیند زیرا کلید استراتژی دراز مدتشان برای جدائی از ایران در تاکید بر چند ملتی یا ملیتی بودن ایران است. دیگران به دعاوی آنها در ملت و ملیت بودن کاری ندشته باشند، آنها حاضرند فعلا سخنی بگویند که هر روز می توان به بهانه ای پس گرفت. از اینجاست که چرخش آنان را در موضوع تمامیت ارضی و لب فرو بستن از "استقلال ملل ایران" به هیچ روی نمی باید کافی دانست. برپا دارندگان نشست ها می باید به هوش باشند که تا سازمان های قومی دست از ملیت های ایران برندارند و تعهد خود را به وحدت ملی ایران نیز به روشنی ابراز نکنند ورود در هر ترتیباتی با آنها برای خودشان نیز زیان آور خواهد بود.

فوریتی که داوطلبان جایگزینی جمهوری اسلامی احساس می کنند واقعیتی است و رویداد ها ممکن است به سرعت پیش بینی ناپذیر روی دهند. ضرورت یک جایگزین باور پذیر نیز برای رژیم اسلامی همواره هست و مستقل از طرح های دیگران می باید پی گرفته شود. ولی گذشته از آنکه بخش عمده راه حل در ایران است و تا کسان خود را از هزاران کیلومتری به صحنه برسانند بسا چیز ها بی مداخله آنان جابجا شده خواهد بود، هر جایگزین ادعائی می باید دست کم اوضاع را بد تر از اینکه اکنون هست نگرداند. مشروعیت بخشیدن به تجزیه طلبان، زیر هر عبارت و به یاری هر اکروباسی زبانی باشد، پیش از هر چیز "جایگزین" را مرده به دنیا خواهد آورد. کشاندن سازمان های تجزیه طلب به نشست های مشترک و امید اینکه دیگرانی هم به پیروی آنان حاضر شوند، به حملاتی که از هر سو به آنها خواهد شد ــ در ایران حتی بیش از بیرون ــ نمی ارزد.

جایگزین جمهوری اسلامی آن نیرو های دمکرات و آزادیخواهی در طیف چپ و راست در هر جا هستند که نگهداری ایران (که اکنون مسئله مرکزی ایران است) برایشان بیش از رسیدن به قدرت اهمیت دارد و به همین دلیل بخت پیروزی شان نیز از فرصت طلبان ومعامله گران بیشتر خواهد بود. سازمان های قومی، تنها در صورتی می توانند در چنان همکاری ها شرکت کنند که تعهدشان به ایران باشد و خواست های بر حق تمرکز زدائی و حقوق فرهنگی را در چهارچوب ایران یگانه و یکپارچه، یک ملت و یک کشور، و حقوق برابر همه ایرانیان، دنبال کنند. آن سازمان ها برخلاف حساب های شتابزده پاره ای دست درکاران چنان وزنی ندارند که جایگزین بسازند ولی به اندازه کافی سنگین هستند که خیال اندیشان را غرق کنند.