« نسل انقلاب» سربلندی

نسل انقلاب برای احساس سربلندی می باید نخست چشم از گذشته انقلابی ش (اگر چه در جبهه مقابل انقلاب) برگیرد و به جای گذشته خود در غم آینده ایران باشد.


در آستانه سی مین سالروز انقلاب اسلامی یک روشنفکر دست در کار همه این سال ها، از درون ایران تلخ کامی خود را با این سخن به زبان می آورد که نسل انقلاب چه دارد که به آن سربلند باشد؟ او البته زبان حال کسانی نیست که در آرامش بیرون دمی از بالیدن به دستاورد زندگی خود و به زیر آوردن رژیم پادشاهی به رهبری خمینی باز نمی ایستند. روشنفکر یاد شده پروای این کسان را ندارد؛ در ایران چندان کسی را نمی توان یافت که داشته باشد. ولی سخن او به قلب مسئله نسلی که بیشترین آسیب را به کشور ش زده است، و هنوز می تواند نقشی با اهمیت در آینده ایران داشته باشد، می زند.
هیچ تفاوت ندارد که افراد این نسل سی سال پیش در کدام جبهه بوده اند. امروز جمهوری اسلامی چیزی جز پشیمانی برای آنها نگذاشته است. آنها که هنوز پس از اینهمه سند های گویا، آن انقلاب میلیونی را بالا تر از یک شورش، آنهم به توطئه این و آن، نمی دانند نمی توانند به بازیچه دست توطئه گران رنگارنگ بودن (و از آن بد تر شرکت عموم خود شان در آن هیستری همگانی) سربلند باشند. آنها که بیشترین مسئولیت و بالا ترین قدرت را داشتند و چنان نمایشی از سست عنصری و از خود باختگی دادند نمی توانند از تباهی و زشتی حکومت آخوندی احساس سربلندی کنند. روشنفکرانی که بیست و دو بهمن را به بیست و هشت مرداد می بندند (28 مرداد چرا درست بیست و پنج سال منتظر ماند؟) و بزرگ ترین دفاع شان این است که نمی دانستند خمینی چه می خواهد به عنوان مدعیان رهبری فکری جامعه نه عذر و نه سربلندی دارند.
( 28 مرداد به عنوان علت انقلاب اسلامی و تئوری توطئه، دو روی یک سکه و در مقوله خطا ناپذیری یا "عصمت" به عبارت آخوندی هستند. توطئه پاسخ راست است به مسئولیت ش در انقلاب: در برابر توطئه جهانی هیچ کار نمی شد کرد ــ اصلا توطئه جهانی به علت درخشندگی و برجستگی و در همان حال آسیب پذیری بی مانند رژیم پادشاهی بود که همه را ترساند. 28 مرداد پاسخ چپ به مسئولیت خویش است ــ با 28 مرداد انقلاب اسلامی ناگزیر بود. رهبران و هواداران و فعالان و قربانیان انقلاب هیچ مسئولیتی ندارند، مسئولیت تاریخ ایران با بیگانگان است؛ ربطی به خود ما ندارد).
نسل انقلاب برای احساس سربلندی می باید نخست چشم از گذشته انقلابی ش (اگر چه در جبهه مقابل انقلاب) برگیرد و به جای گذشته خود در غم آینده ایران باشد. برای بیرون آمدن از عوالم سه دهه پیش به آن صد ها هزارانی بنگرد که با خون دل بهترین های گذشته را نگه می دارند، و بهترین هائی را که می توانند برای آینده می آفرینند. هم اکنون که این سطر ها را می نویسم تصویر، نشریه هنر های تصویری، در کنار من است و اثر ناگوار یادآوری سی ساله جمهوری اسلامی و خواندن پاره ای نوشته ها در سپید کاری گذشته های نسل انقلاب را از میان می برد ــ بیش از 300 صفحه گلچینی از کار های 600 عکاس و گرافیست و کاریکاتوریست در سالی که می گذرد، با مقالات و مصاحبه هائی در خور چنین نشریه نفیس از هر نظر . تصویر در سال سیزدهم خود است و تنها نشریه در این زمینه ها نیست و آن 600 تن، همکاران بی شمار دیگری دارند که در 300 صفحه نیز نمی توان آورد.
این تنها یک نمونه است. هنر های تصویری نیز تنها گوشه ای از جوشش فرهنگی جامعه ای است که هر ناظر آگاه را به شگفتی می اندازد. به گفته یک منتقد انگلیسی ایرانیان بسیار چیز ها برای گفتن دارند. با همه "ارشاد اسلامی" که مفهوم ش پاشیدن خاک مردگان بر جامعه است جوانه های زندگی از هر گوشه این سرزمین اشغالی و تاراج شده سر بر می زند. نسل تازه طبقه متوسط فرهنگی ایران چنان درگیر اکنون و آینده است که به وقت گذرانی های پدران خود نمی رسد.
در بیرون، آنها که هنوز در عوالم "سیاسی" ایرانی به سر می برند ــ اقلیت کاهنده ای به ويژه در جوان تر ها ــ هنوز پاک از یک سو نگری و حق مداری دوران انقلاب بدر نیامده نشانه های نگران کننده ای از فراموش کردن درس های انقلاب، به دست می دهند. سایه ای که این رویکرد ها بر افراد و گروه ها انداخته است نمی گذارد اینهمه استعداد و توانائی ها بجای خنثی کردن یکدیگر به کار آسان کردن گذار جامعه ایرانی از بن بست های سیاسی و اندیشگی ش بیاید. انکار نه انگار که آن رویکرد ها همه را زیانکار گردانید. ضعف سیاسی جامعه ایرانی که فراورده کم دانشی و پائین بودن هوش عاطفی و فضیلت های اجتماعی ماست هنوز درمان نشده است. این ضعف، صد سال فرصت های مناسب را برای انباشت قدرت و دارائی ملی خود از دست ما گرفت و بیم آن می رود که باز بگیرد.
* * *
تا آنجا که به نسل انقلاب مربوط می شود یک فرصت تاریخی برای کندن ایران از زمین جهان سومی پیش آمده بود که آن را به انقلاب اسلامی باخت و اکنون با دست های کوتاه تر در جهانی که فراخ تر شده است می باید دست کم به فروزان تر کردن مشعلی که خواه ناخواه به نسل بعدی سپرده می شود یاری دهد. پیش از همه چیز نگذارد که همان اشتباهات در جامه تازه ای تکرار شود (فرصت طلبی و آرزو پروری wishful thinking و روحیه همه یا هیچ، نسل نمی شناسد.) این نخواهد شد مگر آنکه همه ما دلیرانه با گذشته خود روبرو شویم. برای مردمانی مانند ما که از مذهب تا سیاست، زندگی در دروغ به ما آموخته و تحمیل شده است مشاهده قدرتی که روبه رو شدن با حقیقت به افراد و اجتماعات می بخشد تازگی خواهد داشت.
چنان نیست که اگر چند روزه دیگری که از زندگی فعال این نسل مانده در همین احوال بگذرد کار ایران به سامان نخواهد رسید. هر روز از بهترین های نسل تازه ای که برمی آید، بیست تا پنجاه ساله های امروزی و دست پرورده های همان نسل دوران انقلاب، چنان نمایش های امیدبخشی می بینیم که جای بدبینی نمی گذارد. با اینهمه دریغ است که دانش و تجربه هزاران تنی که سی سالی هم در بهترین کشور های جهان زیسته و آموخته اند (اگر آموخته باشند) در کشاکش هائی هدر شود که فرا آمد پیش از انقلاب ش این حکومت بود و فرا آمد پس از انقلاب ش کارنامه ای که هیچ درخور
چنین زنان و مردانی نیست.
همین بس است که گروه ها و گرایش های گوناگون "قدرت سیاسی" امروز خود را با نخستین سال های پس از انقلاب مقایسه کنند. سه دهه توجیه خود و کوبیدن دیگران آنها را به کجا رسانده است؟ اینکه می گوئیم سیاسیکاران در بیرون فعلا سودای قدرت را از سر بگذارند و به فراهم کردن اسباب قدرت بپردازند که از دگرگون کردن قالب های ذهنی خود آنان آغاز می شود و به مبارزه موثر تر با این رژیم و جهان بینی آن می کشد از همین روست.
یک سو نگری و حق مداری چپ و راست ایران یک سر ریسمانی است که دارد آن را خفه می کند. آن سر دیگرش نظام آخوندی است. ریسمان را می باید پاره کرد. در ایران بازماندگان این نسل در میان شوربختی عمومی از این عوالم بیرون می آیند. در بیرون گیریم این جماعت از همه سو باخته صد بار به خود ثابت کردند که گناه از مخالفان شان بود و چاره دیگری برای شان نگذاشته بودند؛ و گیریم که خود را در جای فرشتگان و جز خود را در جای دوزخیان بگذارند، در پارگین بویناکی که این کشور در آن افتاده چه تفاوت خواهد کرد؟ تنها در هزاران فرسنگی ایران می توان فراغت نپرداختن به بدبختی های ملی را داشت.