سرآغازی برای بازنگری همه چیز

هر ۲۲ بهمن ذهن ایرانی را متوجه انقلابی می کند که ۲۴ سال از آن گذشته است. این یادآوری می توند ”برای تازه کردن زخم یا غم خوردن بر این همه فاجعه های زائیده آن انقلاب باشد که برای بیشتری چنین ”است، مانند یادآوری مردگان در سالروز مرگ شان؛ می تواند برای توجیه به قصد بهره برداری سیاسی یا ”دست کم سبک کردن احساس گناه باشد که برای دست درکاران از هر سو بهترین خط دفاع بوده است؛ یا می ”تواند برای منظور مهمتری متناسب با ابعاد چنین فاجعه ملی صورت گیرد.”
” ”
” یادآوری انقلاب برگرد یک پرسش دور می زند: چرا چنان شد؟ چرا انقلاب روی داد و چرا به این ”افتضاح کامل کشیده شد؟ کسانی که پاسخ به چنین پرسشهائی برای شان یک سلاح دفاعی یا تعرضی است ”نه تنها گناه انقلاب را به گردن هرکه بخواهند می اندازند که بسیار طبیعی است، بلکه انقلاب را از ریشه ها ”و پیامدهای ش جدا می کنند. اگر مسئولیت انقلاب با این یا آن شخص و گروه است همو می باید مسئول آنچه ”پس از انقلاب شده است باشد، به این معنی که پیامدها با خواست و طبیعت او همخوانی داشته باشد و پاک از ”او بیگانه نباشد. اگر انقلاب را توطئه امریکا و انگلیس یا خیانت این و آن براه انداخت، سلسه رویدادهای ”این ۲۴ ساله را مثلا تا درآوردن چشم گناهکاران، می باید به امریکا و انگلیس کشاند. در جمهوری اسلامی ”چشم را در می آورند و دست را می برند و گناه ش به گردن آنهاست که توطئه یا خیانت کردند و خواستند ”آخوند ها چشم و دست مردم را در آورند و ببرند، وگرنه خود آخوند ها که از اول به نام اسلام و حکومت ”اسلامی به میدان آمدند ومردم را دنبال خود کشیدند و امروز نیز همان قانون شرعی را که وعده داده بودند ”اجرا می کنند گناهی ندارند. چه دلیل دیگری آسانتر و "خدا پسندانه تر" می توان آورد که خاطر همه را ”آسوده دارد؟

” بهمین ترتیب است هر توجیه دیگری که برای نکبت ملی پیش می آورند: انقلاب را چپگرایان و ملیون ”راه انداختند؛ اگر آنها نمی بودند امروز هر آخوند عضو مافیا روی میلیاردها ننشسته بود و اداره کارها به ”عبا و عمامه بستگی نمی داشت(آیا چپگرایان و ملیون اهل عبا و عمامه اند و پیام آنها اسلام و حکومت ”اسلامی است؟) انقلاب به دلیل ۲۸ مرداد روی داد و اگر ۲۸ مرداد نمی بود انقلاب اسلامی از روی ”سرمشق انقلاب حسینی، که خود شکست خوردگان ۲۸ مرداد صلای ش را سر می دادند، سر نمی گرفت. ”انقلاب پیروز شد چون شاه ده هزار نفر یا پنجاه هزار نفر را نکشت و در شش ماهه آشوب انقلابی بیش از ”دو هزار و سیصد تنی کشته نشدند(اگر آن همه کشته می شدند چه می گفتند و تا سالها بعد چه بر ایران می ”گذشت)؟ انقلاب اسلامی، مردم را پشت سر یک رهبر سیاسی-مذهبی متحد کرد زیرا رژیم شاه فاسد و ”سرکوبگر بود و مردم چاره دیگری نداشتند. ولی آن همه رژیمهای فاسد و سرکوبگر، بسیار بدتراز رژیم ”شاه، که هیچ کاری هم برای کشور نمی کردند و در ورشکستگی همه سویه می بودند، یا اصلا به دلیل ”خیزش مردمی سرنگون نشدند و یا اگر هم، معدودی، سرنگون شدند با یک انقلاب اسلامی نبود و حکومت ”اسلامی جای آنها را نگرفت .”

” مسئله عمده در بررسی یک پدیده، شناخت بزرگترین ویژگی یا ویژگی های آن است. انقلابی که روی داد ”و حکومتی که از آن بر آمد یک انقلاب اسلامی با شعارهای اسلامی وبه رهبری آخوندها، از همان آغاز ”بود و هست. عید فطر، تاسوعا و عاشورا روزهای کلیدی آن انقلاب بودند و شهید، بزرگترین ستاره آن. ”شهید و کربلا و نهضت حسینی و رهبری خمینی را اگر از انقلاب می گرفتند چه نیروی محرک قابل قیاسی ”می توانست بجای ش بیاید؟ هر گزینشی که دست درکاران حکومت یا دست درکاران انقلاب در آن دوران ”کردند بر این پایه بود که آخوندها در جامعه مذهبی ایران نیروی برترند و می باید آنها را بهر بها با خود ”نگهداشت. بهایی که آخوندها ــ آگاه از موقعیت برتری که دیگران به آنها می دادند ــ می خواستند جز تسلیم ”بی قید و شرط نبود. نخست رهبر جبهه ملی و بقیه نیروهای مخالف یا نه چندان موافق یا بیطرف و سر ”انجام شاه خواه نا خواه آن بها را در نخستین فرصت پرداختند. ”

” مایه شگفتی است که اسلام و سرمشق آرمانی (پارادایم ”paradigm” ) کربلا در انقلابی که همه، جز چند ”گروه پشیمان از گذشته و نگران آینده، انقلاب اسلامی می نامند و در حکومتی که همه اش اسلام است در ”شمار نمی آید، یا پس از همه عوامل به یاد آورده می شود. امریکا و انگلیس اگر هم مردم را در توده های ”میلیونی به خیابانها فرستادند به نام اسلام بود، گروههای چریکی و ملیون از همان آغاز شعار آخوند ها را ”پذیرفتند و اندکی نگذشت که درگیر مسابقه ای برای اثبات اعتبار اسلامی خود شدند. عقده ۲۸ مرداد در ”بسیاری بود که نقشی بیش از دار بست مذهبیان در انقلاب نداشتند، ولی چرا ۲۵ سال انتظار کشید تا در ”لحظه پدیدار شدن یک رهبر مذهبی فرهمند سر باز کند؛ و چرا انتقام آن را می بایست کسی بگیرد که ”درکنار کاشانی و بروجردی و پایگان مذهبی، از ۲۸ مرداد به عنوان یک قیام ضد کمونیستی پشتیبانی کرده ”بود و تنها به گرفتن انتقام انقلاب مشروطه و مسجد گوهر شاد می اندیشید؛ شاه نمی خواست کسی کشته ”شود ولی اصلا لازم نبود کسی کشته شود و اگر عامل خود باختگی نمی بود ما اصلا امروز به انقلاب ”اسلامی نمی پرداختیم. اما در آن خودباختگی نیز عامل مذهبی و تصور اینکه قدرتهای خارجی پشت آن ”هستند جای عمده داشت. رژیم شاه دیکتاتور بود و و مردم چاره ای جز انقلاب نداشتند؛ بسیار خوب، ولی ”مگر پاسخ دیکتاتوری انقلاب اسلامی است؟ حتا اگر شرایط انقلابی را در آن لحظه تاریخی آماده تحقق ”یافتن به انقلاب فرض کنیم ــ از پادشاهی که شش ماهی تصمیم گرفت هیچ تصمیم درستی نگیرد، و ”اقتصادی که زیر سنگینی چهار برابر شدن بهای نفت تعادل ش را از دست می داد، و فسادی که پول نفت ”شعله ورترش می کرد ــ باز لازم نمی بود چنان انقلاب جلوگیری ناپذیری، صفت اسلامی داشته باشد. ””(تقریبا هیچ انقلابی جلوگیری ناپذیر نیست).”

” آنچه مهر اسلام را بر انقلاب و حکومتی زد که پس از آن انقلاب آمد ــ و آن حکومت با همه یاوه های ”انقلاب خیانت شده و کودتا، جز اسلامی بودن، "نه یک کلمه کمتر و نه یک کلمه بیشتر" چاره ای نمی ”داشت ــ از تصمیم مشترک رژیم و نیروهای انقلابی به پذیرفتن فرض دست بالاتر مذهب در جامعه و گردن ”نهادن به آن برخاست. رژیمی چنان بیم زده که نخست وزیر قمارخانه دارش به دعوی دروغ ارتباط با ”رهبران مذهبی به آن مقام دست یافت و نخست وزیر ارتشی دیگرش بلا فاصله درجه ارتشبدی را در زبان ”طنز مردم با درجه آیت اللهی عوض کرد؛ و چپگرایان و ملیونی چنان شیفته که نماز ندانسته پشت آخوند به ”خم و راست شدن ایستادند و سر در پای دستار انداختند. ”

” اما ضعف بزرگتر این توجیهات+ فراموش کردن جای ١۵ خرداد ١٣۴۲/1963 در انقلاب اسلامی است ”که شگفتی بزرگتری در تحلیل های انقلاب بشمار می رود. اگر خمینی از همان تاریخ، قهرمان ضد ”استعماری نیروهای چپ و ملی شد که از دانشگاههای غرب به زیارت ش در نجف شتافتند، و اگر در ۵٧-””١٣۵۶ رهبر بی منازع همه نیروهای مخالف شاه گردید مسلما به دلیل ۲۸ مرداد نبود. او اعتبارش را از ”نخستین شورش خود گرفت و در آن شورش سخنی که در میان نبود از مصدق و ۲۸ مرداد بود. درهمان ”شورش بود که نیروی اصلی مخالف، یعنی اسلام رادیکال، از شکست خود عبرت گرفت و آغاز به گستردن ”شبکه خود در سراسر کشور و زیر نگاه مهربان، و گاه به کمک، حکومت پادشاهی کرد که به موجب ”قانون اساسی و از آن مهمتر، خرد متعارف، بایست به اشاعه "مذهب حقه شیعه اثناعشری" پردازد و ”رعایت این تکه از قانون اساسی را به مصلحت می یافت. ”

” ١۵ خرداد در ارتباط با ۲۲ بهمن یادآور ١٩٠۵ و ١٩١٧ روسیه است. همان نیروها، همان رهبری، ”کمابیش همان شعارها و همان هدف ــ دست کم برای رهبری انقلاب ــ در کار بود؛ و شکست در آن بهمان ”صورت، تخته پرش پیروزی تام و تمام انقلاب بزرگتر بعدی گردید. تفاوت اصلی ١۵ خرداد و ۲۲ بهمن ”در روحیه و واکنش حکومت های وقت بود. در ١۵ بهمن دولت با روحیه مصمم و پذیرفتن مسئولیت ”شکست به میدان رفت و شاه که رویاروئی های خطرناک را هیچ دوست نداشت با نفسی به راحت، خود را ”سه روز کنار کشید و همان بس بود. در ۲۲ بهمن شاه شش ماه را به آوردن و بردن کابینه ها، هریک از ”دیگری ناتوان تر که برخی وزیران کابینه سومی را در وزارتخانه ها راه نمی دادند، گذراند و نه خود ”تصمیمی گرفت نه گذاشت دیگران بگیرند. در 15 خرداد دولت هیچ در حالت امتیاز دادن نبود و مردی به ”نرمخوئی دکتر پرویز ناتل خانلری، آنهم در مقام وزیر فرهنگ، می گفت "شتر سواری دولا دولا نمی شود" ”و اگر حکومت نظامی است می باید خیابان ها را پاک کرد. در ۲۲ بهمن وزیران کابینه پس از هر برخورد ”خیابانی اعلامیه می دادند و دولت خود را محکوم می کردند. در ١۵ خرداد سربازان را سه روز به خیابان ”فرستادند و در آن سه روز هم واحد ها پیاپی جابجا می شدند که زیر تاثیر تبلیغات نروند. در ۲۲ بهمن ”سربازان شش ماه در خیابان ها ایستادند و از شاخ گل تا شعار "ارتش به این بی غیرتی ..." تحویل گرفتند. ”اشاره به همه تفاوتها ــ مهم ترین ش تفاوت میان سه روز و شش ماه ــ رشته سخن را از دست خواهد برد. ”بی تردید اگر ١۵ خرداد را نیز شش ماه کش می دادند رژیم همانگاه می رفت؛ و اگر در تابستان ١٣۵٧ تند ”و قاطع دست بکار می شدند به ۲۲ بهمن نمی کشید و آنهمه جانها در آن شش ماه از دست نمی رفت.”

” شناخت تفاوتهای برجسته میان رفتار رهبری سیاسی در دو شورش ــ که یکی انقلاب گردید ــ و در ””"گردانندگی بحران" ضمنا بهترین توضیح فرو ریختن نظام پادشاهی به چنان آسانی است و از بسیاری ”توجیهات دیگر با ارتباط تر به نظر می آید. رژیم پادشاهی به دست خود نبرد را به اسلامیان باخت و سهم ”آن تنها از خود رهبری انقلاب اسلامی کمتر بود. اما رهبر انقلاب از چهل و چند سال پیش از آن در رساله ””"کشف الاسرار" و در "ولایت فقیه" بعدی و نوارهای پیش از سفر فرانسه گفته بود چه می خواهد( در ”فرانسه هم هر وعده ای داد یک صفت و شرط اسلامی به آن پیوست.) او در دور اول و شکست خورده ”پیکار خود برای برقراری حکومت اسلامی، عملا نشان داده بود که منظورش چیست؟ هر کس می ”خواست می توانست سیر ناگزیر آن انقلاب را به حکومت شرع ببیند. از ١۵ بهمن هنوز بیش از ١۴، ١۵ ”سال نگذشته بود و حافظه مردمان، هر اندازه کوتاه، خوب می توانست به یاد آورد. ولی مسئله در دیدن و ”شنیدن و یاد آوردن نیست، در خواستن است. نهنگانی که خود را به کرانه می اندازند مگر نمی بینند که ”مرگ در انتظارشان است؟

”* * *”

” این فرو رفتن در بحث تکراری چرا انقلاب اسلامی؟ از آن رو لازم آمد که هر اندیشه ای درباره اکنون و ”آینده ایران از انقلاب اسلامی آغاز می شود و فرضیات سست درباره ماهیت انقلاب به بیراهه های خطرناک ”می کشد. این تصادفی نبود که تا سالها کسانی تنها یک درس از انقلاب گرفته بودند که باید کشت؛ یا کسانی ”ــ هنوز هم ــ از موضع هواداری پادشاهی، در غرب ستیزی با حزب اللهیان پهلو می زدند چرا که انقلاب ”را غرب براه انداخت. همچنین تصادفی نیست که کسانی بیست و پنج سال پس از انقلاب و پنجاه سال پس از ””۲۸ مرداد هنوز مشکل ایران را در ۲۸ مرداد می بینند؛ و شگفت آنکه هرچه پارگین حکومت اسلامی گود ”تر و بویناک تر می شود ۲۸ مرداد به عنوان علت العل، به عنوان مهم ترین مسئله نه تنها در بیست و سی ”سال پیش بلکه هم امروز و در آینده، جای مهمتری در تفکرشان می یابد. این فرو رفتن در تاریخ پنجاه سال ”پیش تا جائی است که کسانی، خوش نشستگان همیشگی حاشیه تاریخ، همکاری در پیکار با جمهوری ”اسلامی، حتا همکاری در بازسازی ایران و دفاع از ارزشها و نهادهای دمکراسی، را تا برطرف شدن ”اختلاف برسر ۲۸ مرداد نا لازم بلکه نا ممکن می شمرند. این سخنان البته در بیرون گفته می شود که ”بخش بسیار بزرگ آن به آنچه در ایران می گذرد بیربط شده است. ”

” باز اندیشی سرتاسر موقعیت ما را زیستن در آن پارگین بر مردم ما تحمیل کرده است. ابعاد فاجعه ملی، ”که تنها پس از سرنگونی رژیم دانسته خواهد شد، چنان است که کوششی همه سویه برای جبران آن لازم ”است. از شناخت مسائل گرفته تا امکانات و محدودیت ها و چاره ها و راهکارها ما به در جه بالائی از ”روشن بینی نیاز داریم. موقعیت کنونی تاسف آور کشور ما و آنچه پیش رو دارد با گذشته یکی نیست؛ و ما ”نمی توانیم با فروتر رفتن در گذشته،هر گذشته ای، از این موقعیت رها شویم، زیرا مشکل ما در همان ”گذشته است. چنان می بودیم که چنین شدیم و اگر همچنان بمانیم آینده را نیز از دست خواهیم داد. نسل ”جوان ایران با بی خبری و در نتیجه آزادی اش از آن گذشته ها بهتر می تواند با زمان پیش بیاید. جوانان ما ”اگر هم نتوانند مسئله را درست بپرورانند (”‎(articulate ‎” با ذهنهای باز و آزاد خود به خوبی آن را دریافته ”اند. آنها گوشی برای شنیدن سخنان و راه حل های پنجاه سال و بیست سال پیش و حاشیه پردازی های به ”قصد توجیه ندارند. امروز بیشترین توجه این جوانان به کسی است که سخن از آینده می گوید و راه حل های ”امروزی عرضه می کند. ”
” ”
” ولی بی خبری از گذشته مخاطرات خود را دارد. یکی از آنها تکرار است ــ تا آنجا که اوضاع و احوال ”دگرگون اجازه اش را بدهد. خطر دیگرش اشتباه در چاره ها و راهکارهاست. بی شناخت آنچه به خطا ”رفت و آنچه درست نبود چگونه می توان به چاره ها و راهکارهای درست رسید؟ ما در بازشناسی گذشته، ”از انقلاب اسلامی که ساعت صفر نکبت ملی است اغاز می کنیم ولی نمی توانیم همان جا بایستیم. انقلاب ”اسلامی بر یک زمینه سیاسی-فرهنگی روی داد. رژیمی که از قدرت مادی کم نمی آورد دربرابر نیروئی ”شکست خورد که قدرت مادی نداشت. گنجینه پر و دستگاه نظامی-امنیتی بسیجیده دربرابر گفتار به زانو ”درآمد. هر بررسی را ناچار می باید از همین جا آغاز کرد . ناتوانی آن و توانائی این یک از کجا بود؟ ”

” در ۲۲ بهمن رژیم پادشاهی بیش از همه به این دلیل فروریخت که حال شاه به خوبی ١۵ خرداد نبود و در ”نخستین و حساس ترین مرحله نا آرامی های انقلابی، نخست وزیرش شریف امامی نام داشت نه علم. ”مفهوم این سخن جز آن نیست که جامعه ای که اجازه ندهد سرنوشت ش بستگی به حال و تصمیمات یک تن ”داشته باشد در بزنگاه های تاریخی، قربانی ضعف و اشتباهات او نخواهد شد و در درجه اول نخواهد ”گذاشت موقعیت انقلابی حادی که ایران در دو سه سال پایانی رژیم پهلوی با آن روبرو بود پیدا شود. جامعه ”ایرانی در ١٣۵٧ به سبب بی شهامتی و کوتاه بینی رهبران سیاسی از بالا تا پائین و از هر رنگ که هر ”فرصت مناسبی را بیهوده گذاشتند، پانزده سالی را برای باز کردن سیاست و فرود آرام به پادشاهی ”مشروطه ــ پادشاهی پارلمانی دمکراتیک ــ از دست داده بود؛ به نام ضرورتهای توسعه اقتصادی و ”اجتماعی، از نیرو گرفتن جامعه مدنی و نهادهای دمکراتیک چشم پوشیده بود؛ و اجازه داده بود قدرت در ”دستهای یک تن هرچه متمرکز تر شود. آنگاه وقتی لحظه آزمایشهای بزرگ رسید(چه در سرازیر شدن سیل ”آسای درامد نفت و چه در یک ساله دوران انقلابی) آن یک تن که قدرت، و قدرت نزدیک به مطلق، آنچه را ”که نباید به سرش آورده بود شروع کرد پشت سر هم گامهای عوضی برداشتن. ”
” ”
” "اجازه دادن جامعه" ممکن است صدا هائی را به اعتراض بلند کند: جامعه گناهی نداشت، به گردن امریکا ”و انگلیس بود، به گردن شاه بود که هیچ مخالفت، سهل است هیچ نظر مستقل، را نمی یارست. اما نکته در ”همین جاست. در اینجاست که می باید درس گرفت. امریکا و انگلیس بودند ــ چنانکه در ١٣۵٧ هم بودند ــ ”شاه نیز همان بود که می گویند. ولی مردم ایران چه می کردند؟ مردمی چنان غیر سیاسی که گذشته از پر ”حرفی و غرغر زدن درباه اوضاع، حاضر نمی شدند گردی از سیاست هم دامان شان را بیالاید؛ و طبقه ”سیاسی یی که سیاست برای ش تنها در سوار شدن و سوار ماندن بهر بها خلاصه می شد و جهان را سیاه و ”سفید می دید؛ و روشنفکرانی خود مدار که چشم به دست و دهان بازار، می توانستند بهرچه معتقد شوند، و ”دنبال هرقبله ای از جمله قبله اصلی بدوند. آنان نیز در آنچه برسر ایران آمد سهمی داشتند. (نگاهی به آنچه ”در ده ساله آخری بر زبان و خامه بسیاری از فروغ های روشنفکری ایران می گذشت امروز خودشان را ”نیز تکان می دهد؛ اینان راهنمایان بلکه بتهای جوانان نیمه سوادی بودند که هزار هزار از آموزشگاه های ”جامعهء تازه گام در راه دانش نهاده بیرون می آمدند). چنان جامعه ای که از نظر سیاسی و روانشناسی از ”رسیدن به همرائی بر هیچ اصلی بر نمی آمد و سیاست ش جنگ تا نابودی می بود بی آنکه خود بداند انتظار ”رهبری را می کشید که پیکرگرفته(تجسم) همه کم و کاستی های سیاست ش باشد و تا اورا یافت به زانوی ”ش افتاد. در نفرتی که خمینی از مردم ایران داشت بی تردید مشاهده آن درجه فرو افتادن اخلاقی و ساده ”لوحی سیاسی که ناگهان در میان ش گرفت بی تاثیر نمی بود. درهر جامعه ای سیاست به آن اندازه فرو ”افتاده باشد ناچار با دیکتاتوری یا هرج و مرج اداره خواهد شد، و اگر بازهم فروتر برود کارش به انقلاب ”اسلامی خواهد رسید؟ و البته میدان دست اندازی و حتا تاخت و تاز هر قدرت بیگانه که در دسترس باشد ”خواهد گردید. "اجازه دادن جامعه" در آنهمه یکسو نگری و بی انصافی بود؛ در همه حق را به خود دادن و ”مخالفت را به دشمنی رساندن بود؛ در بی اصولی و در خشونتی بود که هنوز ته مانده های ش را در ”بسیاری بازماندگان آن نسل ناپدید شونده می بینیم. ”

” کافی است هم امروز که نه امریکا و انگلیس و ۲۸ مرداد است نه شاه، در همین فضای آزاد بیرون نگاهی ”به گلهای سرسبد جامعه ایرانی، اینهمه سیاستگر و روزنامه نگار و نظریه پرداز و پژوهنده و شاعر و ”نویسنده و منتقد و پیشه ور وسرمایه دار و متخصص و صاحبان مشاغل ... بیندازیم تا سهم بزرگ جامعه را ”در آنچه بر سرش می آید و می آورند بشناسیم. این جماعت بزرگ، ذخیره ای از استعدادهای برجسته ”جامعه ایرانی در هر رشته، همان بس است که در روشنگری انقلاب ایران به پیرامون سیاسی که خود پدید ”آورده اند بنگرند ــ آنهم پس از همه تجربه هائی که می شد انتظار داشت گرفته باشند. ”

”* * *”

” همه توضیحات به کنار، از یک حقیقت نمی توان گذشت که انقلاب برای خمینی و به نام و رهبری خمینی ”براه افتاد و در نخستین تظاهرات ش نمایندگان عرفیگرائی جامعه، روز عید فطر و شعار آزادی، استقلال، ”حکومت اسلامی را اختیار کردند. انقلابی بود سراپا اسلامی و هیچ تفاوتی هم در خطوط اصلی(فریبکاری ”و دروغگوئی، ترور وکشتار گروهی، خشونت بیکرانه، قدرت طلبی و بی مدارائی محض) با حکومتی که ”از آن برآمد نداشت ــ هر چه هم کسانی بخواهند به رعایت وجدان های آزارنده، از نوآن راغسل تعمید دهند ”و انقلاب بهمن(که کمتر زننده است) نام گذارند. با چنان رهبری و چنان شعاری که بزودی جای خود را به ”جمهوری اسلامی داد و توده های بزرگ جمعیت از سرامدان رژیم تا بدترین مخالفان و از بالا تا پائین ”جامعه مر حله به مرحله بدان پیوستند چه از این منطقی تر که چرائی انقلاب را نخست در زمینه مذهبی آن ”بجوئیم، انقلاب اسلامی و نهضت حسینی را از جاهای گوناگون باد زدند و و تقویت کردند. ولی آتشی که ”روشن بود نور و گرمی خود را از کربلا می گرفت. ”

” فراموش کردن زمینه اسلامی انقلاب که بی آن هر چه می شد، ولی اسلامی نمی شد، شگفتاور است. ”عاشورا در تاریخ سیاسی صد ساله اخیر ایران یکی از مهمترین روزها، اگر نه مهمترین روز بوده است. ”به عنوان یک سرمشق آرمانی، پارادایم paradigm در اصطلاح جامعه شناسان، نماد یا ارزشی که بر ”اندیشه و عمل توده های بزرگ تاثیری خودبخود و فوری می بخشد و اشاره ای به آن برای برانگیختن ”عواطف رخنه کرده در زوایای ذهن و روان بس است، کربلا چه در ١۵ خرداد و چه در ۲۲ بهمن جای ”مرکزی داشت. خمینی و شبکه گسترده مسجدها و تکیه ها و حسینیه ها و هیئتهای مذهبی و صندوقهای ”قرض الحسنه ــ همه به گونه ای پیوند خورده به پارادایم کربلا، بیدرنگ جنبش خود را برای رسیدن به ”قدرت به رنگ خون شهیدان کربلا در آوردند: حسین در برابر یزید، شهیدان مظلوم در برابر اشقیا. جوی ”اشگی که در ماههای انقلاب بر شهدای کربلا روانه شد از جوی خون قربانیان تظاهرات انقلابی کمتر نبود. ”بر آن قربانیان نیز قسمتی به یاد شهیدان کربلا می گریستند. این جوی اشگی است که پانصد سال تاریخ ”ایران از آن به گل نشسته است. هر عوامفریب مقام پرست، هر عامل بیگانه، هر حکومت ستمگر، از آن ”بهره برداری کرده است. تاسوعا و عاشورا "نان و سیرک" توده های ایرانی بوده است. (فرمانروایان ”رومی هر چه می خواستند می کردند ولی نان و سیرک رومیان را فرهم می داشتند). ”
” ”
” انقلاب، اسلامی بود و حکومت انقلاب، اسلامی شد و فرمانروائی مطلق، حق آخوند بود زیرا مردم به ”رهبری روشنفکران "نهضت ما حسینی ، رهبر ما خمینی" سر دادند؛ و از پادشاه تا وزارت خارجه ها در ”غرب و از رسانه ها و دانشگاههای داخل تا خارج و از هرکه دعوی رهبری یا دست کم شناخت جامعه ”ایرانی را داشت همه خط را گرفتند و نکته را دریافتند؛ یا خود را به آن سرچشمه اقتدار نزدیک کردند یا ”بدان تسلیم شدند. آنچه به دنبال آمد نمی توانست نا منتظر باشد. با آن سرمشق آرمانی به بد تر از این ها نیز ”می توان رسید. ”