غیر سیاسی کردن روزهای تاریخی

تاریخ ما مانند هر”‎ ‎کشور دیگر روزهائی دارد که ”یاد آور رویدادهائی با اهمیت تاریخی هستند، بدین معنی ”که سیر حوادث را دگرگون و بر زندگی نسلهای آینده ”تاثیر کرده اند. پاره ای از این روزها اهمیت بیشتر ”دارند، مثلا ١۴ مرداد برای تاریخ ما جائی بسیار ”بزرگتر از سی تیر دارد. در سی تیر (١۳۳١/١۹۵٢) ”دکتر مصدق با قیام مردم باز به نخست وزیری رسید ”ولی همانگاه کار بزرگ خود را به انجام رسانده بود و ”اتفاقا در همان روز در دادگاه لاهه بر دولت انگلستان ”پیروز شده بود. ١۴ مرداد روز انقلاب مشروطه است و ”یادآور نخستین جنبش آزادیخواهانه و تجدد طلبانه نه تنها ”ملت ما، بلکه همه جهان واپسمانده و استعمار زده است. ”به یک معنی روز باززائی ایران است. ”

” در اوضاع و احوال معمولی می توان انتظار داشت که ”روشنفکران و به اصطلاح طبقه سیاسی، هر کدام از این ”رویدادها را به فراخور اهمیتشان به یاد آورند و بزرگ ”دارند. ولی روشنفکران و طبقه سیاسی ما دهه ها ”تعریف و معیار دیگری از روزهای تاریخی داشته اند. ”در دو سوی طیف سیاسی، روزهای تاریخ از روی ”سودمندی سیاسی شان درجه بندی شده است. در بیشتر ”سده بیستم ما سه دسته روزهای مهم تاریخی داشته ایم ”که جا را بر یکدیگر تنگ می کرده اند ــ اگر کار به ”حذف نمی کشیده است: روزهای تاریخی مذهبی، ”سلطنتی و ضد سلطنتی.”

” برای مذهبیان البته تاریخ ایران اهمیتی ندارد مگر ”آنکه پای خودشان درمیان باشد. روزهای مهم آنها تولد ”و مرگ افراد خاندان است که تقویم ما را پر از ”تعطیلات رسمی و از این نظر رکورد دار جهانی کرده ”است. آنها ممکن است گاه به یاد روزهای دیگری بیفتند ”و نیشی به دشمنان خود بزنند ولی به درجه ای حتا بیش ”از دو گرایش دیگر صرفا از نظر بهره برداری به ”روزهای تاریخی، از جمله روزهای مذهبی، می نگرند. ”روزهای سلطنتی به پادشاهان همروزگار و کارهای ”بزرگشان می پرداخت و روز مشروطیت را هم بیشتر با ”دید تشریفاتی بزرگ می داشت. روزهای ضد سلطنتی ”نیز بیشتر همان ضد سلطنتی می بود و به کار حمله و ”محکوم کردن می آمد. تاریخ در فضائی بکلی سیاسی ”شده معنی واقعی را از روزهای مهم گرفته بود. ارزش ”روزهای تاریخی در کاربرد سیاسی شان در حمله و ”دفاع می بود؛هر گرایشی کار خودش را با تاریخ می کرد ”و تاریخ دیگر، تاریخ ملی نمی بود؛ گوئی کشورها و ”ملتهای گوناگونی در یک سرزمین به جنگ بر سر ”تاریخ پرداخته اند. ”

” این روحیه پس از انقلاب شدت بیشتر یافت، زیرا ”دست کم تا ده ساله نخست پس از انقلاب، طبقه سیاسی ”ایران وظیفه ای بزرگ تر از این برخود نمی شناخت که ”در گذشته اش پابرجاتر شود. سیاسی شدن روزهای ”تاریخی به جائی رسید که روزهائی مانند سی تیر و ١٦ ”آذر و ٢۸ مرداد در یک سو جائی برای ١۴ مرداد و ””١٧ دی نگذاشتند؛ و چهام و نهم آبان و ٢١ آذر و سوم ”اسفند در سوی دیگر، روزهای تاریخی اردوی مقابل ”را از تقویم پاک کردند. تا سالها ٢٢ بهمن تنها روزی ”بود که همه به یادش می افتادند ولی آن نیز تا این اواخر ”موضوع اختلاف بود و هر گروه به دلائل خودشان از ”آن یاد می کردند.”

”* * *”

” تاریخ، به معنای گذار ارزشگزارنده زمان بر کوچک ”و بزرگ، البته در همه این سالها در کار خویش بوده ”است و دارد آن روزها را کم کم در جای واقعی شان ”می گذارد. کسانی که به روزهائی چسبیده اند می بینند ”که آنچه همه به عنوان قضاوت تاریخ منتظر آنند، روی ”داده است. سی تیر و چهارم آبان دیگر کمتر به یاد می ”آیند. 29 اسفند (روز قانون ملی کردن صنعت نفت در ””١۳٢۹/١۹۵۱) با همه اهمیتش در کنار ٦ بهمن (اعلام ”اصلاحات اجتماعی تاریخی محمد رضا شاه پهلوی در ””١۳۴٢/١۹٦٣) با اهمیت به مراتب بیشترش راه ”فراموشی گرفته اند. ٢۴ اذر ( جدا شدن و بازگشت ”آذربایجان و کردستان درست به فاصله یک سال در”‎ ‎”٢۵-١۳٢۴”‎/‎”۴٦-١۹۴۵) از سوی هواداران پادشاهی و ”مخالفان آنها در چپگرایان آذری و کرد به دلائل متضاد ”یادآوری مختصری می شود. ٢۸ مرداد برای گروهی ”هنوز مهم ترین رویداد تاریخی است ولی توده ایرانیان ”از این سودازدگی برکنار است. برعکس دو هفته پیش ”از آن، ١۴ مرداد، توجه روزافزونی بر می انگیزد.”

‎ ‎حزبی کردن روزهای تاریخی، در واقع خود تاریخ، ”یکی از نشانه های ضعف و بیماری سیاسی جامعه ”ماست. مردمی که بر هیچ امری نمی توانند توافق کنند ”و کشاکش خود را از مسائل روز و چاره جوئی های ”آینده تا رویدادهای گذشته، گاه گذشته های دور نیز، ”می کشند طبعا آسیب پذیر ترند. جامعه ای که طبقه ”سیاسیش برسر همه چیز بهم می پرند نمی تواند از اینکه ”شکست پشت شکست می خورد در شگفت بماند. ما به ”عنوان یک ملت به کمینه ای از همرائی، و آمادگی برای ”تفاهم نیاز داریم و بدین منظور ناچاریم اندکی انصاف و ”بی نظری را وارد قضاوتهای خود کنیم. روحیه‎ ‎همه ”چیز از آن برنده،‎ ‎” همه را بازنده کرده است. ارزیابی، ”و گذاشتن روزهای تاریخی در جای سزاوارشان کمک ”خواهد کرد که گذشته ملی ما، تاریخی، بجای ”سیاسی، شود. اگر سودمندی روزهای تاریخی در حمله ”و دفاع خلاصه نشود بهتر از ملاحظات توسعه و تجدد ””(شامل دمکراسی که مصداق سیاسی آن است) معیاری ”نمی توان یافت: سهم رویدادهائی که روزها به یاد آنها ”ناماور شده اند در پیشبرد یا واپس بردن جامعه در مسیر ”دمکراسی و حقوق بشر و بهروزی مادی افراد جامعه ”چه بوده است؟ این کاری است که ما با پیروزیها و ”شکستهای تاریخ دور تر خود می کنیم. تا سده بیستم ”جنگ بر سر روزهای تاریخی در میان ایرانیان در ”نمی گرفت. آنها گذشته خود را به عنوان آنچه میراث ”ملی خوانده می شود، می دیدند. تاریخ یک ملت هر چه ”هم گروههائی به آن ویژگی حزبی بدهند میراث همه ”افراد آن ملت است. ”

” ١٦ آذر برضد پادشاهی پهلوی بود وجنبش دانشجوئی ”که با آن آغاز شد به مبارزه برضد اصلاحات ارضی و ”برای جداکردن دختران و پسران در دانشگاه برخاست و ”پیشاهنگ انقلاب ارتجاعی اسلامی شد. ولی دانشجویان ”ایران آن را سرآغاز ١۸ تیر کرده اند که جنبشی سراسر ”برای آزادی و ترقی است. هواداران پادشاهی در ”پشتیبانی از جنبش دانشجوئی، ١٦ آذر را نیز به عنوان ”یک روز تاریخی، که با دگرگونی کامل، به پیکار ”امروز پیوسته است، از آن خود می کنند. ١٦ آذر دیگر ”موضوع کشمکش نیست و به سطح بالا تری رفته است. ”بهمین ترتیب ١٧دی هر چند با رضا شاه درآمیخته ”است امروز پس از نزدیک هفتاد سال، برای مخالفان ”پادشاهی می باید به عنوان بزرگترین انقلاب اجتماعی ”تاریخ ایران شمرده شود. زن ایرانی از آن روز سیر ”خود را به آزادی و برابری آغاز کرد. امروز، ١٧ دی ”متعلق به زنان ایران است، گرایش سیاسی شان هر چه ”باشد. اینها البته بر کسانی که در گذشته ای یخ زده اند ”خوش نمی آید. ولی گذشته با هر چه در آن است می گذرد.”