اشاره-در جنجال‌های روزانه سیاسی، به پرسش گرفته شدن تمامیت‌ارضی ایران و ورود واژگان خودساخته‌ای نظیر ملت‌های ایران، قوم فارسی، خودمختاری محلی، فدرالیسم ایران و... دوستداران تکه و پاره شدن ایران زمین، قانون انجمنهای ایالتی و ولایت که یکی از ثمرات آشنایی با مدرنیته و اندیشه‌های سیاسی مدرن به زمان استقرار مشروطیت در ایران است و از دستاوردهای دوره اول مجلس شورای ملی به آن زمان بشمار می‌رود، چونان آلت دست سیاسی‌کاران بی‌خرد و ایده‌های بی‌پشتوانه تاریخی قرار گرفته است؛ سند تاریخی این قانون افتخارآمیز مشروطیت را بدون تحلیل و تأویل برای ذهنیت‌های مشغول به رد و اثبات نگهداری یک پارچه ایران زمین در قضاوت صادقانه، خردمندانه و ایران دوستانه خوانندگان می‌گذارم.
علی اصغر حقدار
قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی
(مصوبه اولین دوره مجلس شورای ملی ایران)*
فصل اول در تشكیل انجمنهای ایالتی
1 ـ ایالت قسمتی از مملكت است كه دارای حكومت‌مركزی و ولایات حاكم‌نشین جزو است.
2 ـ در مركز هر ایالتی انجمنی موسوم به انجمن ایالتی بتفصیل ذیل تشكیل می‌شود.
3 ـ اعضای انجمن ایالتی مركب می‌شود از منتخبین كرسی ایالت و توابع آن و مبعوثینی كه از انجمنهای ولایتی فرستاده می‌شوند.
4 ـ عدة منتخبین كرسیهای ایالات دوازده نفر خواهد بود و عدة مبعوثینی كه از ولایت جزو به كرسی ایالت فرستاده می‌شوند موافق عدة ولایات حاكم‌نشین جزو خواهد بود به این معنی كه هر یك از انجمنهای ولایتی فقط یكنفر از میان خودشان به اكثریت آراء به اطلاع حكومت انتخاب نموده با اعتبارنامه به امضای انجمن ولایتی به انجمن ایالتی می‌فرستند.
5 ـ ایالاتی كه در قلمرو ایالتی سكونت دارند می‌توانند یكنفر منتخب انجمن ایالتی بفرستند.
شرایط انتخاب كنندگان و انتخاب شوندگان در شهرها
6 ـ انتخاب كنندگان اعضاء انجمنهای ایالتی در شهرها باید دارای شرایط ذیل باشند.
اولاً تابیعت ایرانیه، ثانیاً اكمال بیست و یك سال اقلاً، ثالثاً داشتن ملك یا خانه در آن ایالت یا دادن مالیات مستیم.
7 ـ اشخاص ذیل حق انتخاب ندارند: اولاً اشخاصی كه بواسطه جنحه یا جنایتی مجازات قانون دیده‌اند، ثانیاً اشخاصی كه معروف به فساد عقیده و به ارتكاب قتل یا سرقت باشند، ثالثاً اشخاص ورشكسته به تقصیر، رابعاً طایفة نسوان، خامساً اشخاص خارج از رشد.
8 ـ اشخاص ذیل از شركت در انتخابات به شرط ممنوعند: اولاً حكام و معاونین آنها در محل حكومت، ثانیاً عمال نظمیة شهری كه در آن انتخابات به عمل می‌آید، ثالثاً مأمورین نظامی بری و بحری داخل در نظام.
9 ـ شرایط انتخاب شدن همان شرایط انتخاب كردن است بعلاوه باید انتخاب شدگان سواد فارسی كامل داشته باشند و سنشان كمتر از سی سال نباشد و داخل خدمت دولتی نباشند.
10 ـ اشخاصی كه انتخاب می‌شوند باید قبل از وقت یا خودشان داوطلب انتخاب شدن باشند یا به تكلیف انتخاب كنندگان قبول انتخاب شدن را نموده باشند.
ترتیب انتخاب اعضاء در شهرها
11 ـ در هر شهری كه انتخابات به عمل می‌آید انجمنی برای نظارت در انتخابات تشكیل می‌یابد كه مركب از شش نفر از معاریف انتخاب كنندگان شهر و در تحت نظارت حاكم یا نایب‌الحكومه یا معاونشان خواهد بود.
12 ـ پس از تشكیل اعضای انجمن از میان خودشان یكنفر رئیس و یكنفر منشی انتخاب خواهند نمود.
13 ـ نظم مجلس و حفظ انتخاب با رئیس و نوشتن صورت مجلس با منشی خواهد بود.
14 ـ انجمن نظار فقط مشغول امر انتخاب خواهد بود و به هیچوجه داخل در گفتگوی دیگری نخواهد شد.
15 ـ انجمن نظار اعلانی مرتب نموده دو هفتة قبل از روز انتخاب كه جمعه خواهد بود در شهر اشاعه می‌دهند.
16 ـ اعلان مذكور در مادة فوق مطالب ذیل را دارا خواهد بود.
اول محل و ایام و اوقاتی كه انجمن نظار حاضر خواهد بود برای دادن تعرفه به اشخاصی كه شرایط انتخاب كردن را دارا هستند. دوم مواد شش تا نه این قانون را. سوم محل و روز و مدتی را كه انجمن نظار حاضر خواهد بود برای گرفتن اوراق انتخاب از دارندگان تعرفه انتخاب. چهارم عدة اعضائیكه باید انتخاب شوند.
17 ـ محل اجتماع انجمن نظار حتی‌المقدور قسمی انتخاب خواهد شد كه در مركز شهر واقع باشد تا مردم بتوانند به سهولت و آزادی ورود كرده تعرفه بگیرند یا روز انتخاب رأی بدهند مثل مساجد یا مدارس.
18 ـ تعرفة كه با نمره و تاریخ به مهر اعضای انجمن نظار به انتخاب كنندگان داده می‌شود محتوی اسم خود و پدر و سن و شغل و منزل انتخاب كننده خواهد بود همچنین تعیین روز و محلی را می‌نماید كه دارنده تعرفه باید حاضر شده رأی خود را بدهد.
19 ـ انچمن نظار تمام تعرفه‌هائی را كه می‌دهد به ترتیب نمره در كتابچة ثبت خواهد نمود و روز انتخاب كه فقط یكروز خواهد بود و به وسیله اعلان و تعرفه معین گردیده انجمن نظار از صبح تا شام در محلی كه معین شده حاضر می‌شود.
20 ـ روز انتخاب انجمن اقلاً ده ساعت برای تحصیل آراء حاضر خواهد بود. ساعت افتتاح و اختتام مجلس انتخاب قبل از وقت اعلان خواهد شد.
21 ـ پس از انقضای وقتی كه معین شده دیگر ورقه انتخاب از كسی قبول نخواهد شد.
22 ـ دادن رأی باید مخفی باشد و از این جهت دارنده تعرفه باید قبل از دخول به مجلس انتخاب مطابق عدة كه اعلان شده است اسم یك یا چند نفر را كه دارای شرایط انتخاب شدن باشند و روی یك قطعة كاغذ سفید بی نشان نوشته تا كند و با خود داشته باشد.
23 ـ پس از حضور اعضای انجمن و افتتاح مجلس انتخاب در ساعتی كه اعلان شده قبل از شروع به گرفتن اوراق انتخاب رئیس انجمن نظار جعبة كه برای ضبط اوراق انتخاب است در حضور اعضای انجمن و حاضرین از انتخاب كنندگان باز نموده خالی بودن آن را می‌نماید.
24 ـ دارندگان تعرفه برای ورود به مجلس انتخاب باید تعرفه و ورقة انتخاب خود را در دست داشته باشند.
25 ـ اشخاصی كه تعرفه ندارند حق دخول و مزاحمت را ندارند.
26 ـ هر یك از دارندگان تعرفه پس از ورود به مجلس انتخاب در كمال آرامی تعرفه و ورقة انتخاب خود را به رئیس خواهند داد.
27 ـ رئیس نمرة تعرفه را به صوت بلند می‌گوید تا یكی از اعضای انجمن نمره را در كتابچه ثبت تعرفه پیدا نموده نشان كند؛ پس از نشان آن نمره رئیس تعرفه را به صاحبش رد نموده ورقة انتخاب او را بدون نگاه كردن در جعبة انتخاب می‌اندازد.
28 ـ انتخاب كنندگان پس از دادن ورقة انتخاب و پس گرفتن تعرفه در صورت تنگی جای و اختلال نظم و ترتیب انتخاب و امر رئیس از مجلس انتخاب خارج خواهند شد.
29 ـ رئیس از حضور عدة از انتخاب كنندگان در مجلس انتخاب مضایقه نخواهد نمود مگر اینكه موجب تنگی مكان و معطلی و بی‌نظمی امر انتخاب بشود در این صورت اطاعت امر رئیس لازم است.
30 ـ دخول در مجلس انتخاب با داشتن حربه ممنوع است.
31 ـ پس از انقضای وقت مجلس انتخاب یا نشان شدن تمام نمره‌ها در كتابچه ثبت تعرفه رئیس ختم انتخاب را به صوت بلند اعلان می‌نماید. و پس از آن دیگر از كسی ورقة انتخاب قبول نمی‌شود.
32 ـ پس از اعلان ختم انتخاب رئیس جعبة انتخاب را در حضور اعضای انجمن نظار و حاضرین از انتخاب كنندگان خالی نموده امر به استخراج اسامی می‌نماید.
33 ـ كار اول تعیین عدة اوراق انتخاب خواهد بود و نتیجه آن به توسط منشی انجمن در صورت مجلس روز انتخاب ثبت می‌شود.
34 ـ پس از تعیین عدة اوراق انتخاب یكی از اعضا اسامی مرقومه روی اوراق را یك یك به صوت بلند می‌خواند و به یك نفر دیگر از اعضا می‌دهد.
35 ـ منشی مجلس باید اسامی كه خوانده می‌شود در بالای صفحه كاغذی سیاهه نموده هر چند دفعه كه یك اسم مكرر می‌شود زیر آن برای شماره علامتی بگذارد.
36 ـ در صورتیكه روی اوراق انتخاب بیشتر یا كمتر از عدة معینه در اعلان اسامی نوشته باشند نقصی در امر انتخاب نخواهد شد؛ در صورت اول آن عده اسمی كه زیاد نوشته شده از آخر ورقه خوانده نخواهد شد.
37 ـ از اوراق آنچه سفید یا لایقرأ باشد یا اینكه صحیحاً معرفی انتخاب شده را بكند یا امضای انتخاب كننده را داشته باشد یا بیش از یك ورق باشد محسوب نخواهد بود ولی عیناً ضمیمه صورت مجلس می‌شود.
38 ـ بلافاصله پس از استخراج و شمارء آرأ رئیس نتیجه را به صوت بلند اعلان می‌نماید و اوراق انتخاب را پاره و باطل می‌نماید به استثنای آنهائیكه در ماده فوق ذكر شد كه ضمیمه صورت مجلس می‌شود.
40 ـ صورت مجلس انتخابات را منشی در دو نسخه تحریر نموده به امضای اعضای انجمن نظار می‌رساند یك نسخه به حاكم یا نایب‌الحكومه داده خواهد شد و نسخه دیگر با كتابچه ثبت تعرفه و اوراق مذكور در مادة 38 در نزدیكی از اعضا كه انجمن نظار معین كند امانت می‌ماند كه پس از تشكیل به انجمن ایالتی یا ولایتی تسلیم نماید.
41 ـ در صورت تساوی آرأ منتخب به حكم قرعه معین می‌شود.
42 ـ در صورتی كه تجدید انتخاب لازم شود جمعة آینده خواهد بود.
43 ـ اگر از انتخاب كنندگان و انتخاب شوندگان كسی در حین انتخاب شكایت یا ایرادی در امر انتخاب داشته باشد مانع از انجام انتخاب نخواهد شد ولی شرح آن شكایت باید در صورت مجلس درج شود.
44 ـ شكایات و ایرادات راجعة به انتخابات باید در ظرف یك هفته بعد از ختم انتخاب به انجمن نظار اظهار شود تا انجمن رسیدگی نموده حكم خود را بدهد و نتیجه را ضمیمه صورت مجلس انتخاب نماید.
45 ـ متشكیان از انتخابات اگر از حكم انجمن نظار راضی نباشند می‌توانند پس از افتتاح انجمن ایالتی یا ولایتی شكایت خودشان را در ظرف هفتة اول تجدید نمایند و حكم انجمن ایالتی یا ولایتی قطعی خواهد بود.
46 ـ حق اعتراض و ایراد بر انتخابات را اشخاصی دارند كه حق انتخاب كردن و انتخاب شدن را داشته باشند.
47 ـ انجمن نظار یك هفته بعد از انجام انتخابات متفرق خواهد شد.
شرایط انتخاب كنندگان و انتخاب شوندگان بلوك
48 ـ انتخاب كنندگان و انتخاب شوندگان بلوك باید دارای صفات ذیل باشند.
اولاً تابعیت ایرانیه، ثانیاً كمتر نبودن سن از بیست و پنج، ثالثاً داشت زراعت و دادن مالیات، رابعاً معروف نبودن به قتل یا سرقت، خامساً داخل نبودن در خدمت نظامی.
49 ـ انتخاب شوندگان باید علاوه بر آنچه در مادة فوق ذكر شد كمتر از سی سال نداشته باشند و در امور محلی صاحب بصیرت و اطلاع باشند و داخل در خدمت دولتی نباشند.
ترتیب انتخاب اعضاء در بلوك
50 ـ از هر قریه یكنفر به انتخاب اهالی قریه انتخاب می‌شود و تمام منتخبین قرأ یك بلوك در مركز بلوك جمع شده با یك نفر منتخب آنجا به اطلاع نایب‌الحكومه بلوك یكنفر را باكثریت آرأ از میان خود منتخب نموده با اعتبارنامة كه امضای نایب‌الحكومه و انتخاب كنندگان را خواهد داشت به انجمن روانه می‌دارند و به منازل خود مراجعت می‌نمایند.
51 ـ منتخبینی كه از طرف اهالی قرأ به مركز بلوك برای انتخاب نماینده فرستاده می‌شوند باید اعتبارنامة به امضای ریش‌سفیدان قریه خود داشته باشند.
52 ـ منتخبین قرأ مختارند اگر بخواهند برای نمایندگی در انجمن از اهل شهر كسی را انتخاب كنند.
ترتیب انجمن ایالتی
53 ـ یك هفته بعد از انجام انتخاب در شهرها انجمن ایالتی منعقد گشته مشغول امور راجعة به خود می‌شود رای انجمن در غیبت مبعوثین توابع مناط اعتبار و اجرا است.
54 ـ انجمن ایالتی اعتراضات به انتخابات را موافق قوانین مقرره رسیدگی خواهد كرد و باید در ظرف یكماه پس از رسیدن اعتراضات به انجمن آنها را قطع و فصل كند. چنانچه رجوع اعتراضات به محاكم عمومی لزوم یابد ابتدای آن یك ماه از روزی خواهد بود كه این ارجاع مقرر می‌شود. رسیدگی و محاكمة انجمن فقط در ایرادات مرقومة در ورقة اعتراضیه است.
55 ـ اعضای انجمن ایالتی كه انتخاب آنها مورد ایراد است تا زمانیكه ایرادات بثبوت نرسیده می‌توانند در اجلاسات حضور به هم رسانیده رأی دهند.
56 ـ هر یك از اعضای انجمن می‌توانند از عضویت استعفا نمایند و همچنین انجمن یا شورای ملی می‌توانند یكی از اعضاء انجمن را بعد از ثبوت تقصیر به حكم قانون از عضویت انجمن معاف بدارند.
57 ـ هر یك از اعضاء كه شرط عضویت از وی سلب شود به حكومت انجمن از عضویت معاف می‌شود.
58 ـ هر یك از اعضاء كه در ده اجلاس متوالی بدون عذر موجه در انجمن حاضر نشود به حكم انجمن از عضویت خارج می‌شود.
59 ـ هر عضوی كه موافق مواد فوق از عضویت معاف شده باشد می‌تواند در این خصوص به مجلس شورای ملی شكایت كند تا به شكایت او رسیدگی شود.
60 ـ هر عضوی كه می‌خواهد از عضویت استعفا نماید باید استعفای خود را كتباً و صریحاً به رئیس انجمن عرضه دارد تا از طرف انجمن به توسط حكومت اقدامات لازمه در انتخاب عضو دیگری به جای او بشود.
61 ـ مدت دورة انتخابیه اعضای انجمنهای ایالتی چهار سال خواهد بود و پس از انقضای دو سال اول نصف از اعضاء به حكم قرعه از عضویت خارج و عوض آنها انتخاب می‌شود و از این به بعد در رأس هر دو سال آن نیمة از اعضاء كه دورة چهار سال عضویت آنها به سر آمده به موجب انتخاب جدید تبدیل یا تجدید می‌شود.
62 ـ در صورتی كه عضوی قبل از انقضای دورة انتخابیه بسبب استعفاء یا معاف شدن از انجمن خارج بشود عوض او باید در ظرف یكماه از محل خود انتخاب شده در انجمن حاضر بشود و انجمن ایالتی باید مواظب اجرای این امر باشد.
63 ـ انجمن ایالتی در تمام سال منعقد خواهد بود ولی در سه ماه تابستان در هر ماهی ثلث اعضاء به حكم قرعه حق تعطیل دارند.
64 ـ در موقع افتتاح انجمن اعضائیكه حاضر هستند یكنفر رئیس، یكنفر نایب‌رئیس و دو منشی از میان خود به اكثریت آرأ برای یكسال انتخاب خواهند نمود و در این موقع باید اقلاً سه ربع از اعضاء حضور داشته باشند.
65 ـ انجمنهای ایالتی موافق نظامنامة داخلی امور داخلی خود را مرتب خواهند كرد.
66 ـ انجمنهای ایالتی می‌توانند یك یا چند نفر از اعضای انجمن را برای رسیدگی به اموریكه راجع به آنهاست مامور نمایند.
67 ـ رؤسای شعب مختلفة ادارات دولتی در ایالات باید اطلاعات كتبی و شفاهی كه انجمن بخواهد و راجع به آن ایالات باشد بدهند.
68 ـ انجمن ایالتی می‌تواند مستقیماً بدون واسطه حاكم مكاتبه با شعبات مختلفة ادارات دولتی در ایالت بنماید به استثنای اداراتی كه در تحت ریاست خود حاكم واقعند كه در این صورت طرف مكاتبات خود حاكم خواهد بود.
69 ـ حاكم یا معاون او حق حضور و نطق در اجلاسات انجمن ایالتی دارد مكر در مواردیكه به محاسبات حكومتی رسیدگی می‌شود.
70 ـ اجلاسات انجمن علنی است ولی بر حسب خواهش پنج نفر از اعضاء یا حاكم یا رئیس با رعایت اكثریت آرأ می‌توان مجلس محرمانه بدون حضور تماشاچی تشكیل داد.
71 ـ اشاعة صورت مجلس محرمانه موقوف برای كسی است كه انجمن محرمانه را خواسته است.
72 ـ نظم داخلی انجمن به عهدة رئیس است. هر یك از اعضا كه برخلاف نظم انجمن رفتار نماید به حكومت خود انجمن موافق نظامنامة داخلی مجازاتش مقرر می‌شود و اگر از غیر اعضاء حركتی مخالف ا نتظامات مجلس ظهور كند رئیس می‌تواند به توسط مأمورین نظمیه كه در تحت اطاعت او هستند مقصر را اخراج یا توقیف كند و عده مأمورین نظمیه برای انجمن ایالتی از شش الی دوازده نفر و برای انجمن ولایتی از دو الی شش نفر مقرر شده است.
73 ـ در صورتیكه در انجمن جنحه یا جنایتی واقع شود صورت واقعه را رئیس امضا می‌كند و به محكمة كه در این باب باید حكم كند می‌رساند.
74 ـ در صورتیكه برای حفظ نظم داخلی انجمن حضور دستة از مأمورین نظامی یا نظمیه لازم باشد رئیس می‌تواند به قدر كفایت آنها را از حاكم بخواهد.
75 ـ در صورتیكه بیش از نصف اعضاء حاضر باشند شروع به مذاكرات می‌شود.
76 ـ برای تحصیل رأی اقلاً حضور دو ثلث اعضاء لازم است.
77 ـ در صورتیكه عدة اعضاء در اجلاسی از عدة مقرره كمتر باشد مذاكرات و كسب رأی موكول به مجلس آینده می‌شود و در اجلاس ثانی بدون مراعات عدد مذاكرات می‌شود و اكثریت آراء حاضرین مناط اعتبار خواهد بود و در صورت مجلس انجمن اسامی غائیبن باید نوشته شود.
78 ـ در صورتیكه ربع اعضای حاضر خواهش كنند كسب رأی مخفی می‌شود.
79 ـ در صورت تساوی آراء رأی رئیس به منزلة دو رأی محسوب است در انتخاب اشخاص حتماً رأی مخفی گرفته می‌شود و نتیجة رأی و عدة رأی دهندگان باید در صورت مجلس ثبت گردد.
80 ـ همه روزه صورت مجلس رسمی بطور خلاصه باید مرتب و محرر شود و در ظرف چهل و هشت ساعت بعد از اختتام هر اجلاسی آن صورت به روزنامه‌نویسان در صورت مطالبه داده شود.
81 ـ روزنامه‌های محلی هر گاه عقاید خود را در خصوص مذاكرات انجمن خواسته باشند طبع نمایند باید قسمتی از صورت مجلس انجمن را كه مربوط به آن است نیز درج نمایند والا مورد مواخذه و موافق قانون انطباعات مجازات می‌شوند.
82 ـ صورت مجالس باید به توسط یكی از منشیان نوشته شده در ابتدای اجلاس آینده به امضای رئیس و منشی برسد و این صورت باید محتوی باشد بر مذاكرات و اسامی اعضائیكه داخل در مباحثه شده‌اند و خلاصة اظهارات آنها.
83 ـ كلیه اشخاصی كه حق انتخاب دارند یا در ولایت مالیات بده باشند حق دارند صورت مجلس علنی را بخواهند و از روی آنها صورت بردارند و به توسط روزنامجات منتشر سازند.
84 ـ كلیة مذاكرات و مباحثاتی كه خارج از وظیفة انجمن است از درجة اعتبار ساقط است و به موقع اجرا گذارده نمی‌شود. هر كس حق دارد به این قبیل اقدامات كه خارج از وظیفة انجمن است ایراد و اعتراض كند.
85 ـ اعلیحضرت همایونی به تصویب وزیر داخله نظر به دلائل موجه می‌تواند انجمنی را به موجب فرمان مرخص و در همان فرمان امر به تجدید انتخاب فرمایند كه در ظرف یكماه امر انتخابات جدید انجام یابد و باید انجمن بعد از تشكیل امر انتخابات به فاصله یك هفته تشكیل یابد و منعقد شود.
86 ـ مردم مختارند كه هر كدام از اعضای سابق را كه بخواهند و از آنها رضایت داشته باشند دوباره انتخاب نمایند.
فصل دوم در وظایف انجمنهای ایالتی
87 ـ وظایف انجمنهای ایالتی منحصر است به نظارت در اجرای قوانین مقرره و رسیدگی و قرارداد در امور خاصه ایالت موافق شرح ذیل یا اخطار و صلاح‌اندیشی در صرفه و امنیت و آبادی ایالت.
88 ـ ایجاد قانون از وظیفة انجمنهای ایالتی خارج است.
89 ـ انجمنهای ایالتی می‌تواند در كلیه شكایاتی كه از حكام ایالات و ولایت می‌رسد رسیدگی كرده هر گاه رفتار حاكم برخلاف قانون باشد نقض قوانین را به او اخطار نمایند و در صورت عدم ظهور نتیجه مراتب را به ادارات مركزی دولت اظهار داشته احقاق حق متظلمین را بخواهند.
90 ـ مادامیكه ادارات عدلیه تشكیل نشده در صورتی كه كسی از حكمی كه دربارة او از یكی از حكمای عرفیه صادر شده باشد به انجمن شكایت و تظلم كند، انجمن می‌تواند در همان محكمه امر به استیناف و تجدید رسیدگی كند و اگر این استیناف رفع شكایت محكوم علیه را نكند، انجمن حق دارد رسیدگی در آن امر را به ادارات مركزیه ارجاع كند.
91 ـ انجمن ایالتی حق نظر در وصول و ایصال مالیات به هر عنوان كه موافق قانون مقرر شده باشد دارد.
92 ـ تصفیه شكایات راجعة به مالیات و همچنین تحقیق در باب استدعای تحقیقات و تشخیص امرافات بر عهدة این انجمنها است و نتیجة تحقیقات به توسط حاكم ایالت باید به وزارت مالیه ابلاغ شود كه با تصفیه وزارت مالیه به موقع اجراء گذارده شود.
93 ـ انجمن ایالتی می‌تواند در مواردی كه برای مصارف محلی از قبیل راه سازی و تأسیس مدارس و پل سازی و غیره وجهی لازم شود آن وجه را به نسبت تقسیم مالیات همان محل سرشكن اهالی نماید موافق حدی كه در قانون مالیه مقرر است.
94 ـ انجمن ایالتی می‌تواند در موقع احتیاج برای احداث پارة تأسیسات عام‌المنفعه از قبیل راه و پل و مدرسه و غیرها مبلغی استقراض كند مشروط بر اینكه محل ادای آن استقراض از عایدات معمولی یا فوق‌العاده همان ایالت باشد و این استقراض بدون تصویب مجلس شورای ملی و امضای ملوكانه صورت‌پذیر نخواهد شد.
95 ـ در صورتی كه انجمن اخذ مالیاتی فوق‌العاده علاوه بر حدود مقرره لازم داند باید موافق قانون اساسی به تصویب مجلس شورای ملی برسد.
96 ـ مالیات فوق‌العاده فقط به محلی تعلق می‌گیرد كه فایدة تأسیسات مذكوره در موارد فوق راجع به آن است، چنانچه فایدة تأسیسات راجع به تمام ایالت باشد مالیات هم سرشكن تمام ایالت می‌شود و اگر فایدة آن به بلد یا بلوكی خاصه تعلق گیرد، مالیات مزبور هم فقط از همان بلد یا بلوك گرفته خواهد شد.
تنبیه: وجوهی كه به موجب مواد فوق بر سبیل فوق‌العاده سرشكن اهالی می‌شود باید به نسبت مالیاتی باشد كه پس از ممیزی جدید مقرر خواهد شد.
97 ـ قراردادهای انجمن در امور ذیل به اكثریت آراء واجب‌الاجرا است مگر آنكه حاكم در مدت بیست روز پس از صدور حكم اخطار كند كه قرارداد انجمن مخالف قانون یا خارج از وظیفه انجمن است و نسخ آن را بخواهد؛ اگر انجمن متقاعد نشد حاكم باید ناسخ آن قرارداد را در ظرف دو ماه به تصویب مجلسین و صحة همایونی صادر نماید والا قرارداد انجمن باید به موقع اجرا گذارده شود.
98 ـ قراردادهای مذكوره در ماده فوق از قرار ذیل است:
اول: در خصوص خرید و فروش و معاوضة اموال منقوله و غیر منقوله ایالتی به استثناء ابنیة حكومتی و محكمه‌ها و مدارس و مجلس‌ها و عمارات نظمیه واشیاء منقوله متعلق به آنها.
دوم: در ترتیب اداره و نگاهداری اموال منقوله و غیر منقوله.
سوم: در اجاره و استجاره مستقلات و املاك برای صرفه یا رفع حاجت ایالت.
چهارم: در خارج كردن عمارات یا ملكی از تصرف ادارة و به تصرف ادارة دیگر دادن به استثناء ابنیه حكومتی و محكمه‌ها و مدارس و محبسها و عمارات نظمیه كه باید با تصویب ادارات مركزی باشد.
پنجم: در رد و قبول عطایا نسبت به ایالت مشروط بر آنكه اعتراضی بر آنها نشده باشد.
ششم: در بیمه كردن عمارات و ابنیه ایالتی.
هفتم: در ادارة شوارع ایالتی و رسیدگی به نقشه‌ها و بازدید كارهائیكه برای ساختن و تعمیر راههای ایالتی لازم است و در تعیین اداراتی كه ساختن و مرمت این وامها به آنها باید واگذار شود و در باب طرق شوسه و غیره كه در تحت امتیاز خارجه یا داخله است وظیفه انجمن فقط نظارت است بر اینكه به شروط مقرره امتیازنامه عمل شده باشد در صورتیكه انجمن تخلفی در مواد امتیازنامه معلوم دارد باید ملاحظات خود را بدون مداخله به وزارت فواید عامه اطلاع دهد.
هشتم: در اداره شوارع عمومی كه منافع آنها به چندین ولایت می‌رسد و تعیین بلوكاتی كه باید شركت در ایجاد و نگاهداری آن راهها بنمایند و تعیین وجه سالیانه پس از تحصیل آراء انجمنهائی كه در این امر شركت دارند و تقسیم وجوهی كه دولت یا ایالت از برای كلیة این قبیل راهها می‌دهد و تعیین اداراتیكه ساختن این شوارع به آنها واگذار می‌شود و تبدیل بیكاریها به وجوه نقدیه.
نهم: در ایجاد وسائل عبور و حمل و نقل از قبیل كشتیهای كوچك و كرجی جهت عبور از رودخانه‌ها و غیرها و تعیین حق‌العبور.
دهم: در رسیدگی به نقشه و بازدید كلیة كارهائیكه مخارج آنها از وجوه ایالت داده می‌شود و تعیین ادارة كه اجرای این كارها به عهدة آن محول خواهد شد.
یازدهم: در رسیدگی به اظهارات اهالی بلوكات و قراء و قصبات و شركتها و اشخاص مختلفه برای كمك نقدی در انجام كارهائی كه منافع ایالتی دارد.
دوازدهم: در تعیین سهم نقدی ایالت در مخارجی كه منافع آنها هم به ایالت هم به بلوكات می‌رسد.
سیزدهم: در حفظ حقوق علایق و املاك ایالتی در محكمه‌ها.
چهاردهم: در رسیدگی بمحاسبات مریضخانه‌های ایالتی و همچنین قرارداد با مریضخانه‌های متفرقه در خصوص پذیرفتن مرضای فقرا.
پانزدهم: در ادارة دارالایتام.
شانزدهم: در تعیین سهم بلوكات جهت مخارج مریض‌خانه‌ها و دارالایتام و تشخیص مأخذ این تقسیم.
هفدهم: در تأسیس و اداره كردن دارالعجزة ایالتی.
هیجدهم: در تأسیس و ادارة صندوق وظیفه برای مأمورینی كه حقوق آنها از وجوه ایالتی پرداخته می‌شده و بواسطة پیری و ناتوانی و قدمت خدمت معاف از خدمت شده‌اند و همچنین برای ورثه اشخاصی كه در سر خدمت وفات كرده‌اند.
نوزدهم: در معاونت نقدی برای تكمیل تحصیل شاگردان قابل بی‌بضاعت به موجب راپورت مفتشین انجمنهای علمی و ادارات مدارس و سلب این امتیاز در صورت عدم استحقاق یا ظهور تقصیر.
بیستم: در تأسیس مجلس امتحان برای انتخاب شاگردانی كه به آنها جهت تكمیل تحصیل معاونت می‌شود.
بیست و یكم: در رسیدگی به اختلافاتی كه مابین دو یا چند بلوك در خصوص تقسیم مخارج مشتركه حاصل شود.
بیست و دوم: در رسیدگی بقراردادهای انجمنهای بلدی در خصوص برقرار نمودن یا توقیف یا تغییر دادن مكانها و میدان‌هائی كه جهت بارانداز و فروش امتعه دائماً یا موقتاً بر قرار می‌شود.
بیست و سوم: در قریة از بلوكی خارج كردن و جزو بلوك دیگر محسوب داشتن با موافقت انجمنهای ولایتی.
بیست و چهارم: در رسیدگی به صورت اسامی اشخاصی كه در بلوك حق انتخاب كردن دارند.
99 ـ چون انجمنهای ایالتی بصیرت در امور و حوائج ایالات دارند لازم است اولیای دولت قبل از اقدام به تغییرات در ایالات رأی انجمنهای مزبوره را بخواهند ولی مجبور به پیروی رأی آنها نیستند.
100 ـ اولیای دولت باید در مسائل ذیل رأی انجمن را بخواهند.
اول: در صورتیكه بخواهند حدود ایالت یا بلوكات و یا مقر حكومت را تغییر بدهند.
دوم :در صورتیكه بخواهند بعضی از مراتع را تبدیل به جنگل نمایند.
101 ـ صلاح‌اندیشی در وجوهی كه از خزانه دولتی برای مخارج عمومی ایالت بعنوان كمك داده می‌شود به عهدة انجمن ایالتی است و باید از قرارداد انجمن بی‌اندازه تجاوز نشود.
102 ـ در خصوص اعانه‌هائی كه از ادارات دولتی برای مخارج مساجد و تأسیسات خیریه و یا معاونت در ایجاد یا مرمت مدارس و دارالعجزه و همچنین كمك به انجمنهای زراعتی و فلاحتی می‌شود، انجمن می‌تواند صلاح‌اندیشی خود را با رعایت ترتیب اهمیت بادارات دولتی اظهار نماید.
103 ـ انجمن ایالتی می‌تواند به توسط رئیس انجمن ایرادات خود را در اموری كه راجع بمنافع ایالت است و همچنین اعتراضاتی كه در خصوص ترتیب و حوائج ادارات متعلقة به ایالت دارد به وزارت‌خانه‌ها اظهار كند.
104 ـ در كلیه امور معاشی و ادارة انجمن ایالتی می‌تواند رأی خود را اظهار كند، لكن در امور سیاسی حق مذاكره ندارد.
تنبیه: امور سیاسی عبارت از مسائلی است كه راجع به اصول ادارة و قوانین اساسی مملكت و پلتیك دولت باشد.
105 ـ ایرادات انجمن در خصوص منافع ایالتی بیكی از ملاحظات سه‌گانه ذیل راجع تواند شد.
اول: اینكه در اجرای آن امور منافع مخصوصة آن ایالت منظور نشده باشد.
دوم: آنكه از منافع مخصوصة آن ایالت صرف‌نظر كرده باشند.
سوم: آنكه به ملاحظة منافع دیگر چشم از منافع آن ایالت پوشیده باشند.
فصل سوم بودجه و محاسبات ایالت و ولایت
106 ـ هر ایالت یا ولایتی صاحب بودجة خواهد بود كه جمع و خرج معمولی و فوق‌العادة آن از قرار تفصیل ذیل است.
107 ـ جمع‌های معمولی بودجة ایالت یا ولایت از این قرار است.
اول: وجهی كه بعد از ممیزی و تعدیل مالیات بر طبق قانون مالیه و بر حسب حكم دولت و تصویب مجلس شورای ملی از مالیات هر ایالت و ولایتی برای مخارج محلی آنجا واگذار می‌شود.
دوم:منافع اموال ایالتی یا ولایتی.
سوم: منافع حاصله از حق‌العبور طرق و معابری كه به توسط ایالت یا ولایت ساخته شده و حق اخذ آن را دارند.
چهارم: سهمی كه بلوكات از بابت نگاهداری طرق و شوارع به ایالت و یا ولایت می‌دهند.
108 ـ جمع‌های فوق‌العاده ایالات و ولایات از قرار ذیل است:
اول: مالیات فوق‌العادة كه بر حسب اقتضای ضرورت و به حكم قانون موقتاً علاوه بر معمول دریافت می‌شود.
دوم : وجه استقراض كه در موقع لزوم بر حسب قانون استقراض آن تصویب می‌شود.
سوم: عطیات و بخشش‌هائی كه به ایالات و ولایت می‌شود.
چهارم: قیمت اموال ایالتی كه بفروش رسیده باشد.
پنجم: سایر فواید متفرقه كه بر حسب اتفاق ممكن است پیدا شود.
109 ـ مخارج معمولی بودجه ایالت یا ولایت از قرار ذیل است:
اول: اجاره یا مرمت دارالحكومه و همچنین اساسیه و مرمت آن.
دوم :اجارة یا مرمت محل و اساسیة كه برای انجمن معارف لازم است.
سوم: اجاره یا مرمت قراولخانه‌ها و محل قراسورانها.
چهارم: اجاره یا مرمت محاكم عدلیه و اساسیة آنها.
پنجم: مخارج طبع و انتشار اعلانات و صورت‌های لازمه از اسامی اشخاصی كه حق انتخاب در ایالت یا ولایت دارند.
ششم: كلیة مخارجی كه از طرف دولت به عهدة ایالت یا ولایت محول است.
هفتم: ادای اقساط قروض ایالتی.
110 ـ مخارج فوق‌العادة بودجه ایالت یا ولایت مخارجی است كه بطور موقتی و اتفاقی ضرورت پیدا می‌كند.
111 ـ وجوهی كه در یك دورة معامله مالیاتی كه عبارت از یك سال شمسی است به مصرف مقرره در بودجه نرسیده باشد، در بودجه سال بعد به عنوان همان مصرف به خرج منظور می‌شود و هر گاه در یك دورة دخل بودجه از مخارج مقرره بیشتر باشد باقی بودجة آن سال در بودجه سال بعد ابوابجمع می‌شود و انجمن مصارف آنرا معین می‌نماید.
112 ـ مامور مالیه هر یك از ایالات یا ولایت باید مواظبت نماید كه وجوه عائدی ایالت وصول شود و مسئولیت این امر به عهدة او محول است. حكم ایصال این وجوه باید از طرف حاكم به امور مالیه ابلاغ شود.
113 ـ مامور مالیه باید موافق میزان بودجه و بر طبق حواله حاكم وجوه مخارج را بپردازد.
114 ـ انجمن ایالتی و ولایتی بودجه سالیانه را كه حاكم ترتیب داده است، رسیدگی نموده به اكثریت آرا اصلاح می‌نماید و این بودجه پس از آنكه در انجمن تصویب شد باید به تصویب وزارت مالیه برسد.
115 ـ حاكم باید در ماه اول هر سال جزء كلیه مخارج سال گذشته را به انجمن ارائه دهد.
116 ـ بودجة ایالت باید طبع و مجاناً منتشر شود.
فصل چهارم در تشكیل انجمنهای ولایتی
117 ـ ولایت قسمتی از مملكت است كه دارای یك شهر حاكم‌نشین و توابع باشد اعم از اینكه حكومت آن تابع پایتخت یا تابع مركز ایالتی باشد.
118 ـ در شهر حاكم‌نشین هر ولایتی انجمن موسوم به انجمن ولایتی منعقد می‌شود.
119 ـ اعضای انجمنهای ولایتی مركب خواهند بود از منتخبین شهر حاكم‌نشین و مبعوثینی كه از بلوكات و توابع آن ولایت به انتخاب اهالی آنها فرستاده می‌شوند.
120 ـ عدة منتخبین شهر حاكم‌نشین كه محل انعقاد انجمن ولایتی است شش نفر خواهد بود.
121 ـ عدة مبعوثین كه از بلوكات و توابع آن ولایت به انجمن ولایتی فرستاده می‌شوند، مطابق عدة بلوكات و توابع آن ولایت خواهد بود.
122 ـ هر یك از بلوكات و توابع ولایتی فقط یك نفر منتخب به انجمن ولایتی خواهد فرستاد كه در بلاد موافق قواعد انتخابات شهرها و در بلوك موافق ترتیب انتخاب بلوك معین می‌شود.
123 ـ هر یك از ایلات عمده كه در قلمرو ولایتی هستند می‌توانند یك نفر منتخب به انجمن ولایتی بفرستند.
124 ـ وظایف و ترتیبات انجمنهای ولایتی در قلمرو هر ولایت كه عبارت از شهر و توابع و بلوكات آن است، مطابق خواهد بود با وظایف و حقوقی كه برای انجمنهای ایالتی مقرر شده، ولی انجمنهای ولایتی كه جزء ایالتی هستند در مطالب لازمه به انجمن ایالتی كه در كرسی آن ایالت تشكیل می‌شود رجوع خواهند نمود؛ ولایاتی كه مستقل هستند و در تحت ایالت دیگر نیستند مستقیماً به ادارات مركزی دولت كه در دارالخلافه است طرف می‌شوند.
تبصره: انجمن ایالتی در مركز ایالت و انجمن ولایتی در شهر حاكم‌نشین ولایت برقرار خواهد بود لاغیر.
محل مهر مبارك
جناب اشرف اتابك اعظم این نظامنامه انجمن ولایتی
ملاحظه شد صحیح است معمول و مجری بدارید
شهر ربیع‌الثانی 1325
*به نقل از : مجلس اول و نهادهای مشروطیت، علی اصغر حقدار، تهران، انتشارات مهرنامك، 1383.
---------------------------
نظر شما در مورد مطلبی که خواندید چیست؟
از سامانه حزب و صفحه رسمی حزب مشروطه ایران (لیبرال دموکرات) در فیس بوک دیدن کنید.
---------------------------
|
Make irancpi.net you start page | 
Add irancpi.net in you favorites