در تعریف مبارزه و سرنگونی

دادن شعار سرنگونی، مبارزه نیست و مبارزه لزوما به سرنگونی نخواهد انجامید و هیج مشکلی هم در این نیست

جهان تبعید هیچ نیست اگر آشفتگی و سرگردانی نباشد: زیستن در بیرون و زندگی کردن در درون؛ تنگی نومید کننده دست و فراخی بیزار کننده دهان؛ انرژی فراوان و میدان عمل ناچیز. پیداست که در اوضاع و احوالی که اساسا تحمیلی است و کمتر گزینشی در آن رفته است، و سر و کار داشتن کسانی که در یک فضای بزرگ تر احتمالا از وجود هم بی خبر می ماندند انتظار چندانی نمی توان داشت. مهاجر، زندگی در ایران را خوش ندارد ولی به صورتی یک پایش در ایران است و بهر حال پل ها را پشت سر خود خراب نکرده است. تبعیدی برخلاف مهاجرففف به اختیار، با نظامی که او را ریشه کن کرده ازبن مخالف است. فعالیت سیاسی را ــ اگر هم چندان به آن نپردازد ــ وظیفه خود می داند و مانند عادات روزانه مسلم می گیرد و اشکال کارش به همین بر می گردد. زیرا مخالفت و فعالیت سیاسی امر پیش پا افتاده نیست. پیامد هایش می تواند گران تمام شود؛ کمترینش مبتذل کردن هرچه مبارزه، و آلوده کردن فضای عمومی است.
ما، چند هزاری در میان این میلیون ها که به درجات گوناگون به عنوان مخالف شناخته می شویم، پس از سه دهه ای فعالیت سیاسی در تبعید هنوز خود را در وضعی می یابیم که می باید پاره ای مقدمات و چیز هائی را که بدیهی می شمردیم تعریف کنیم: مبارزه، سرنگونی، خود مخالفت و مخالف. آیا هر برگزاری جلسه و نوشتن مقاله مبارزه است؟ آیا با این کار ها می توان رژیمی را در ده پانزده هزار کیلومتری سرنگون کرد؟ آیا هرکس در نشستی حضور یافت و دستی به قلم برد مخالف است؟ هنگامی که به آشفتگی گیج کننده در پهنه مبارزات و فعالیت های این گروه چند هزار نفری ــ در خوشبینانه ترین تخمین ها ــ می نگریم ضرورت تعریف مفاهیم "بدیهی" را ناگزیر می یابیم. فراوانی جلساتی که "کمیته اختاپوس" معروف را به یاد می آورند؛ نشست هائی که اگرچه آبرومند و سودمند، هرگز به سرنگونی رژیم نرسیده اند، مخالفانی که بیشتر نیرویشان در جنگ با یکدیگر سپری می شود، بحث هائی که زیر عنوان مبارزه با رژیم، موضوعشان بیشتر تکرار گذشته ها و پیشبرد نظرات شخصی است؛ اینهمه نشان می دهد که می باید روشن تر به مسائل نگاه کنیم و هیچ چیز را مسلم نگیریم.
از مخالف آغاز کنیم. مخالف کسی است که رژیمی مانند جمهوری اسلامی را نمی تواند تحمل کند. این یک مخالفت سیاسی نیست، چنانکه با حکومت های معمولی، حتی غیر دمکراتیک، پیش می آید. رژیم اسلامی نه تنها ایران را اندک اندک به نابودی می کشاند می خواهد ایرانی را از ایرانیت و انسان را از انسانیت بیندازد. مخالفت با آن وجودی است؛ به عنوان مخالف نه همزیستی با آن می توان داشت نه به ادامه آن می توان کمک کرد. با این تعریف کسی که گرفتاری عمده اش تبعیدیان دیگرند، یا پیوسته راهی به درون محافل حاکم می جوید، هر چه باشد مخالف نیست. او را می باید ندیده گرفت و اگر پاسخی هم به او لازم بود به موضوع پرداخت و نه خود او، زیرا بزرگ ترین آفت فضای تبعیدیان، شخصی شدن "مبارزه" بوده است ــ جماعت بزرگی درهم افتاده که چنان فضا را پائین آورده اند که جز تاباور (پر طاقت) ترین روان ها کسی رغبت به مشارکت ندارد.
مبارزه امر بدیهی تعریف نشده دیگری است. ما در بیرون به فرض که بدانیم برای چه مبارزه می کنیم از چه مبارزه ای بر می آئیم؟ نخست و از همه مهم تر به هدف مبارزه می باید پرداخت. هر هدف نهائی جز تغییر رژیم و جانشین کردن آن با یک نظام انسانی، با دمکراسی لیبرال، دمکراسی محدود به حقوق بشر، بیرون از تعریفی است که ما به عنوان چنان مخالفانی می توانیم داشته باشیم. بهتر کردن حکومت اسلامی و جابجا شدن رهبران آن، یا بازگشت به گذشته های سپری شده ای که اگر نیروی زندگی می داشتند ما در تبعید نمی بودیم، یا جانشین کردن این رژیم با دیکتاتوری دیگر، اگر چه بهتر، هدف مخالف در معنی ما نیست. در میان ما سازشکاران (سازشکاری با سازش کردن، نه بر سر اصول تفاوت دارد؛ تفاوتش در همان اصول است؛) و عوامل رژیم، بسیاری شان بی جیره و مواجب و بی خبر، که با بی آبرو کردن سرتاسری مبارزه و رساندن ابتذال بیرون به معیار های حکومتی، همان خاطرخواه دستگاه امنیتی رژیم را می کنند فراوانند. قدرت طلبان بهر بها و با هر وسیله نیز که با شنیدن بو های خوش به جنب و جوش می افتند بسیار می توان یافت، چنان کسانی را می باید در مقوله خودشان گذاشت و در شمار مخالفان نیاورد.
مخالفانی با چنین تعریف (و هر کس می تواند تعریف خود را داشته باشد) برای رسیدن به آن هدف نهائی چه می توانند؟ روشن بودن استراتژی مبارزه در اینجا بسیار اهمیت دارد. نبرد مسلحانه و از آن بد تر دعوت امریکا به حمله به ایران را که آرزوی آشکار و نهائی بسیاری درماندگان و تجزیه طلبان و تشنگان بی اعتقاد (سینیک) قدرت است پیشاپیش می باید رد کرد. مخالفان رژیم، کسانی که از ایران آغاز می کنند و از آنجا به مبارزه می رسند ــ واین یک نکته کلیدی است و بر آن می باید درنگ کرد ــ جز پیکار سیاسی مردمی، پیکاری با وسائل سیاسی و به نیروی مردم، در واقع پیشرو ترین عناصر جامعه، و هر نیروئی که در خدمت استراتژی درآید و به هدف نهائی آسیبی نزند، راهی نمی شناسند. مبارزه می باید هماهنگ با آن عناصر و در چهارچوب این استراتژی و با شناخت ابعاد گوناگون آن و بهره گیری از هر فرصت باشد.
آن بخش استراتژی پیکار سیاسی مردمی را که به مخالفان بیرون برمی گردد می توان زیر پنج عنوان آورد: سالم کردن فضای بیرون تا بتوان از کاری برآمد؛ سخت تر کردن اوضاع بر رژیم در جهان خارج؛ آگاه کردن مردمی که به آنچه در کشور می گذرد دسترسی محدود تری دارند؛ پیشبرد گفتمان مدرن و جایگزین جهان بینی آخوندی و گفتمان های ارتجاعی و مطلق گرای دیگر؛ و سرانجام گستردن شبکه ارتباطی مبارزه در درون و بیرون و در نهایت آماده شدن برای مرحله پایانی مبارزه، و در بد ترین صورت، برای "پس از پس از" جمهوری اسلامی.
هیچیک از این فعالیت ها به خودی خود به تغییر رژیم نخواهد انجامید و نمی باید نا امید شد و از مبارزه دست برداشت. تغییر رژیم اسلامی (برای رعایت آنها که از واژه سرنگونی می گریزند) برآیند مبارزات بیشمار، بیشتر در درون ایران، و فشار های بیرون و بیش از همه ناهنگامی anachronism و تباهی و ناشایستگی روزافزون حکومت آخوندی خواهد بود. دادن شعار سرنگونی، مبارزه نیست و مبارزه لزوما به سرنگونی نخواهد انجامید و هیج مشکلی هم در این نیست. ما هدفی روشن داریم ولی دامنه محدود کار در بیرون و گسسته از مبارزات درون را نیز ــ مگر غیر مستقیم ــ می دانیم و بی آنکه چشمداشت بیش از اندازه داشته باشیم تا آنجا که در توان ماست بر مبارزه تاکید خواهیم گذاشت. چنانکه ظریفی گفته است، نخست جامه دان آنگاه سفر.
تغییر رژیم در ایران روی خواهد داد و ما بناچار دستی از دور بر آن خواهیم داشت. ولی مبارزه در هر جا هست و گاه در بیرون بیشتر کار می کند. این معنای "مبارزه، نه سرنگونی" است که هنوز پس از بیست و چند سال ابرو هائی را بالا می برد. ولی چه بهتر که همان در آغاز به این می رسیدیم که بجای دادن شعار سرنگونی، به مبارزه برای سرنگونی ــ مبارزه ای که بیشتر فعالیت های تبعیدیان ربطی به آن ندارد ــ می رسیدیم.