زمینه واقعی همرائی ملی

ما برای هیچ فرد و گروهی حقی بیش از آنچه در اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق های آن آمده است نمی شناسیم و فدرالیسم، مانند عرفیگرائی، برای ما یک گزینه و موضوع مذاکره نیست


در روز های پایانی ماه گذشته در واشینگتن همایشی، یک کنگره حزبی مخالفان تبعیدی رژیم اسلامی، برپا شد که فرایند دگرگون کردن فضای سیاست ایران را اندکی پیش تر برد. دگرگون کردن فضای سیاست را در اینجا دست کم نمی باید گرفت. از کارزار سیاسی و فرهنگی ما با حکومت و جهان بینی آخوندی تا ساختن یک جامعه شهروندی در ایران، همه چیز بستگی به آن دارد. اگر ملت ما امروز در اینجاست، فرا آمد فضای سیاسی است که دو نسل ایرانیان، با کوردلی باور نکردنی، خود را محکوم به زیستن در آن کردند. در آن کنگره جمعی از نمایندگان انتخابی واحد های حزبی که توانسته بودند خود را به پایتخت امریکا برسانند همایش را با دعوت از چند سخنران میهمان رونق بیشتری بخشیدند ــ درست به همان قصد کمک به دگرگونی که از آن سخن رفت.
همایش، کنگره حزب مشروطه ایران بود که همان نام ش مرزی ناگذشتنی با دیگرانی می کشد. حزبی با چنان نام در یک سوی دره است ــ یکی از دره های فراوان جغرافیای سیاست ما ــ دیگرانی که هر اشاره به پادشاهی، اگر چه در بهترین دگردیسی آن، دست ها شان را به سلاح دشمنی می برد، در سوی دیگر آن. با اینهمه در کنگره، هم شاهزاده رضا پهلوی سخن گفت و هم دو تن از مشهور ترین نمایندگان گرایش جمهوریخواه. از آن مهم تر پیام هر سه سخنران و خود کنگره نیز، همه در روشنگری معانی دگرگون کردن فضا بود ــ در ضرورت اولویت دادن به محتوای دمکراتیک نظام سیاسی به جای تمرکز بر شکل آن؛ پذیرفتن مسئولیت شخصی و گروهی، و اسطوره زدائی از تاریخ که سیاست ایران را دنباله رو فولکلور شیعه آخوندی گردانیده است؛ اشتباه نگرفتن برنامه سیاسی با ایدئولوژی و جلوگیری از ایدئولوژی زده شدن؛ گذاشتن یکپارچگی و یگانگی ملی ایران در بالا ترین جا ها که سخنران میهمان دیگری پیرامون آن سخن گفت.
ما نمی توانیم در اهمیت آن نشست و تاثیر آن مبالغه کنیم. این نیز یکی دیگر از رویداد های ضروری کوچکی بود که می تواند به دگرگونی های بزرگ بینجامد. حتی نمی توان گفت که با همه آنچه گفته شد موافق بودیم. حزب از جمله با قرار دادن فدرالیسم به عنوان یکی از صورت های تمرکز زدائی مخالف است. فدرالیسم و جدا کردن همزبانان از یکدیگر، از هم پاشی ایران و افتادن گروه های قومی به جان یکدیگر و باز شدن پای بیگانگان را به دنبال دارد؛ یک مسئله اصولی است که با بنیاد ایران به عنوان یک کشور یک ملت در ستیز است. آن را نمی باید در کنار مثلا شکل حکومت گذاشت که موضوع رای گیری آینده خواهد بود. آنچه برای ما می تواند پایه یک همرائی consensus قرار گیرد تقسیم قدرت حکومتی و شناخت حقوق فرهنگی و مدنی "افراد وابسته به گروه های قومی" است، در هر گوشه ایران باشند ــ چنانکه عینا در میثاق های اعلامیه جهانی حقوق بشر آمده است. ما برای هیچ فرد و گروهی حقی بیش از آنچه در آن اسناد آمده است نمی شناسیم و فدرالیسم برای ما یک گزینه و موضوع مذاکره نیست.
این شیوه که برای رسیدن به همرائی، به هر کس هر چه خواست بدهند نشان از آن دارد که ما هنوز معنای درست همرائی را نمی دانیم. فرمول واگذاشتن هر مسئله اصولی (و نه شکل پادشاهی و جمهوری یا مسائل عملی مربوط به قانون اساسی) به رای آینده مردم نیز گریز از برابر مسئولیتی است که ما هم اکنون در برابر ملت خود داریم. در مسائل اصولی هیچ امتیازی نمی توان داد. برای دمکراسی و حقوق بشر همه پرسی نمی توان کرد. سازش و ملاحظات تاکتیکی اندازه ای دارد. مثلا برای جلب مذهبی ها عرفیگرائی (سکولاریسم) را نمی توان موکول به همه پرسی آینده کرد. اگر قصد افزودن بر متحدان باشد طرفداران مذهب در سیاست و حکومت را نیز در عموم گرایش ها، از جمله کمونیست ها، به تازگی، می توان یافت. دفاع از فدرالیسم و حتی بی طرفی در برابر آن، کمتر از همه از وارث سنتی انتظار می رود که یکپارچگی و یگانگی ملی ایران یکی از مهم ترین دستاورد های آن و یک علت وجودی بنیادی آن به عنوان گزینه ای در آینده ایران است.
* * *
چرا دگرگون کردن فضای سیاست ایران دارای چنین اهمیتی است؟ اگر نیک بنگریم پاسخ را سی سال پیش گرفتیم و اکنون می باید آن را فراگیریم. سی سال پیش درست را از نادرست نشناختیم و دشمنی را بجای همرائی گذاشتیم. سیاستی چنان بیمار ناگزیر به نکبت انقلاب و رژیم اسلامی انجامید. اکنون باز اشتباه گرفتن اولویت ها و گذاشتن فرصت طلبی در جای همرائی بر اصول، نسخه ناکامی را از پیش می نویسد. اگر به جائی نرسد که نمی رسد، وضع موجود رو به بدی را ادامه می دهد، و اگر به جائی برسد ایران را در وضع بد تری خواهد انداخت. همه می گویند این بار نباید مانند سی سال پیش به این بسنده کنیم که چه ها را نمی خواهیم. این درست است است و به همان اندازه لازم است که از هم اکنون خطوط اصلی جامعه ای را که می خواهیم بر روی ویرانه کنونی بسازیم ترسیم کنیم. این کار با واگذار کردن هر موضوع اساسی به رای آینده مردم ایران نخواهد شد. با پنهان کردن موقتی کارد ها نیز نخواهد شد. می باید پیشاپیش بر اصولی همرای شد که سود بهینه optimum همگان و نگهداری ایران در آن باشد.
یک اندیشه مند بریتانیائی دویست سالی پیش فرمولی عملی برای رسیدن به چنین همرائی یافت: بیشترین خوشبختی برای بیشترین مردمان. از شش دهه ای پیش ما می توانیم آن فرمول را در جزئیات آن تعریف کنیم. اعلامیه جهانی حقوق بشر که بعد ها با میثاق های پیوست آن تکمیل شد بیشترین سود بیشترین مردمان را در خود دارد. هم امروز یکی دو میلیارد تن از مردم جهان در جامعه هائی زندگی می کنند که بیشترین مردمان یا از وضع خود خشنودند و یا دگرگون کردن آن را در قدرت خود می دانند. ما تنها لازم است در احوال آن جامعه ها، در نظام سیاسی که بر آن اعلامیه ساخته شده است و نامی جز دمکراسی لیبرال ندارد (لیبرال در کاربرد های اقتصادی خود امر دیگری است) باریک شویم و دست از تعاریف خود خواسته و ساختگی، و از خواست های بیشترینه (حد اکثر،) و سازشکاری بر اصول برداریم.
همرائی بر دمکراسی به معنی اعتبار رای اکثریت ــ اکثریت مردم ایران و نه هر گوشه کشور ــ و در جهار چوب و محدود به اعلامیه جهانی حقوق بشر، آن زمینه همرائی است که بیشترین خوشبختی بیشترین ایرانیان در آن خواهد بود. ارتباطی هم به هیچ حزب و گروهی ندارد. از دو سه هزار سال دگرگشت (تحول) اندیشه و عمل سیاسی بشری پدید آمده است و ما می باید خیلی هنر کنیم که آن را در یابیم و به عمل در آوریم. با اینهمه چنانکه آن کنگره و نمونه های فراوان دیگر نشان داده است جامعه روشنفکری ایران دارد به صورتی تردید ناپذیر به سپهر دمکراسی لیبرال گام می گذارد. کمونست های سربلند کرده که بار دیگر همراه حزب اللهی های از هر رنگ،، بحث سیاسی را میدان بد ترین لجن پراکنی ها (به سخنگویان لیبرال) کرده اند در برابر این موج بالا گیرنده بختی بیش از متحد تاکتیکی توتالیتر خود در کاخ ولایت فقیه ندارند. گزارش هائی می رسد که پاره ای از پرشور ترین شان ترور شخصیت مخالفان خود را بس نمی دانند و چاقو کشانی را نیز به خدمت گرفته اند که دگراندیشان را از گرد هم آمدن بترسانند. سرمشق رئیس جمهوری در وارد کردن چاقوی ضامندار در گفتمان سیاسی، ظاهرا دمکرات های شورائی را بسیار خوش آمده است. شورا(ساویت) ها ی انقلاب-کودتای 1917 با همین شیوه های خلقی، زمینه ساز استالینیسم شدند. مردم ایران هر چه هم حافظه تاریخی کوتاهی داشته باشند دیگر به دام هیچ ایدئولوژی توتالیتری نخواهند افتاد.